Wednesday, April 13, 2011

INTRODUCTION


THU MAKAI
Hiche lekhabu hi Rav. Eliyahu Avikhail in asiem ahin,
Pu. Gamliel Gangte in eipao a aledoh ahi.
Pu. Gamliel Gangte lhagao phatchuomna ding hita hen!
Hiche lekhabu neucha hi "Gerei Tzedek" tahsan jieh’a Juda houva hung "Lutthah" a Israel mi laha hung lhaa Torah hin kisaan hoa dinga kijih ahi. Judaism thudawla hettna nei nailou mite'n Juda hinkhuo le chawndaan-khandaau amu theina diu kiti ahi. Chule Juda mi vahmangthah, apu-apa chawnna a hung kinungle tea dingin jong phachuom inte.

Mihiem khat hinkhuoa chiena lam lhuongpi jousie tongkhaa "Code of Jewish Law" (Judate khan-le-chawn Daan) tobanga kisun ahi. Lung luttah’a simte adinga angei cheh theina dingin Thupieh haw gil daan le aki piehna jieh haw jong themkhat akijihtha in ahi.

Hiche lekhabu hi simchai phaat tiengle lekhabu dang dang, Halacha thudawla kisun haw simbea khuolchil cheh angaijin ahi. Hiche a kijih thu hawhin Judaism heetna bulpi ahin phuding chule Torah namkol leh Thupieh haw kisaan nopna lungthim apieh ding ahi. Hitobang thudawl lam tohkitoh a kisun lekha ana tam lheh tajongle achuom beh’a hiche Daan haw huoikhawma kisun lekha alhawm nahlai jieh a hiche lekha sunpa (author) hin hiche lekhabu neucha sut ding hi khoh ahin sah ahi’in, Lutthah haw le alhuongpia Judaism heet nuom haw nasatah’a akithuopi ding kinep aumin ahi.

Guol ngai lutthah, nangma deilhenna a Judaism kotkhah a nahung lut’a Israelte lah’a nahung lhah a lsraelte Torah nahin kisaan chu nangma phatchuomna ding ahi. Na hin deilhen lampi hi lam nuom vaang ahi naisai puoi: Juda khat hidinga nakal nahin suon pat’a kuona hi hatsatna tamtah in nana lamtuo diu ahi.

Judaism in nangma ah umchan dei-um tah amu-in, chule Thupieh tamtah in nang adingin lungsietna le ngailutna ahin vetsah/ tahlang un ahi, tihi kichien taha ka seipieh nahi. Kipahna le thanopna kasei jousie hi nangma chu lungthieng seela, thildang jieh hilouva Judaism deina jieha hung lut (convert) nahi lebou guilhung thei ding bep ahiuve.

Na dei tahbah hinam ti khuolchilna dingin Houlam Thutamia Inpi (Religious Court) in ahahsatna lam jieng seija ahin lhep ding nahi. Kum khat kumlhunga Judaism inmai/huongcha a na ki vaile ding ahi. Hiche phaat sunga hi Hebrew pau le Juda hou thu haw hataha nasima khonunga na hinkhuo chiena ding lampi chu phatea hetchildeh na guot angaije. Lelam khat’a Noah chate dinga kipie thupieh sagi haw phatea nit/juina jieh’a Leisiet Hunglhung ding (Haolam Haba) a chanmun nei thei leuva gentile mipha pa jong nahi thei thouve. Hichepa joh hi na lhen joh jongle phatthei ka hin buoh thouve. Hinla, Juda khat hiding nalhen a ahilevaang Judaism le Thupieh jousie asung-apaw abawna kichieh taha heetna dinga thasie lou hiela na jaw chana naki habawl angaijin, hiche achu na lawlhin teina dingin vangbuohna le malsawmna nasatah ka hin pie'n ahi.

Hiche lekhabu hi asim nuomte adinga ka hin puohdoh toh kilhonin eina lamkai pieh le ka ojapu (late) Rabbi Zvi Yehuda Kook (phattheina chang hen) min hi seilou theiin kaki geel puoi; ama chun Israel nam vahmang haw adinga Kiloikhawmna (Association) khat phutdoh dingin eina tilkhouvin chule hiche Kilawikhawmna "Amishav" natoh haw hi Chief Rabbinate le Jewish Agency te masanga ana polutin nasataha kithuopina nei dingin ana tiemin ahi.

Hibangma chun min-phahpuoh tei ngai midang khat jong aum kitin: Israel lamkai minthang tah le chihna thepna saangtah nei, (late) Rabbi Saleiman David Sassoon ahi. Ama’n jong kum 5745 a aleisiet hinkhuo abei chan geiin thasie loule hahsatna khawhsa louin ka natoh na lam jousie ah eina kithuopiin ahi. Hiche lekhabu sutna a adieha kithuopina eina pieuva mi phabep haw chungah lunggil sunga kuona kipalma nasatah ka phuong in ahi. Amahaw chu — amasa peenin Mr.Michael Gross hiche lekhabu ei ledoh pieha, apa (late) Rabbi Abraham J .Gross mina thiensuona (dedication) ei bawl pieha, chule Gross insung mi dang haw; chule Mr. Alfonso Sabuch, hiche Association a Council member, kanatohna jousie a gien-ngaai taha ei kithuopi ah; Chule Mr. Moshe Krasniker; Professor Harold FliĆ©h; Mrs. Joyce Fisch; Mrs. Miriam Musai chule Mr Afyeh Sadan - amahaw hin lam chuom chuom le phat chuom chuom ah kithuopina eina pie chleh Livin. amahaw jousie chung ah kipahthu seiding ka batin ahi.

Rabbi Eliyahu Avikhail.


Tuesday, April 12, 2011

JUDA LUNGGEEL

  
TAHSAN.
(Faith)
Juda mi khatin "Lhagau Gam" (spiritual world) tia ageel gam chun mihiemte kihilna le kikaihuoina (doctrine), chihna, mihiem hinkhuo chiedaan le chihna-thiemna lam jousie abawnin a huop suohkeijin ahi. Hiche ahuop sunga chun tahsan dinga kipie Daan 13 atunin, hichechu Juda jousie kikhai khawmna bulpi ahi. Hiche chiena lhuongpi 13 chung thudawla hin lekhabu tamtah jong ana kijih ta'n ahi.
(Thirteen principle of Judaism Faith) :

1. Tahsan ding chule heet ding : Lhahsamna neilou, Bulhing set THIL (Being) ‘khat aumin, Ama chu
imajousie siema ahi.(Amin vahchoijin um hen), Ama chu lei le vaan neipa Ahi. Ama jieha imajousie uma ahiin, imajousie Ama chunga kingaija ahi. Ama vaang imacha chungah Aki ngai puoi.

2. Pathien chu imacha chunga kingai lou, imacha tojong kigawm lou, Achanga bulhing seet le chamkima KHAT bou Ahiin, 2 (ni) Ahi puoi.

3. Pathien chu thilkeu chule tahsa phe-le-vou Ahi puoi. Vaannuoi leisiet Daan - bawlthei, bawlmaw kiti haw chule chawndaamkhandaan kiti hawhin ima alaw thei ahi puo'n chule mihiemte heetnaa heetdoh thei jong ahi puoi.

4. Ama chu tuonsawt Mi Ahiin, thil dang jousic um masanga ana umsa Ahi; chule tuonsawt geija dinga  umjing ding Ahi.

5. Ama bou chu hou ding ahi; chule Athupieh haw jousie jong nit ding ahi; ajieh chu thildang jousie chu Ama siemsa bou ahiuve.

6. Pathienin A lungdei chu lhentum mi phabep mangcha'n mihiemte A hetsah jiin, ajieh chuom chuom adingin lam chuom chuomin A vetsah jiih ahi.

7. Mose'n gauthu ana sei chu Thiemgau dang jousie sei saangin asaang pene. Ama chu Thiemgao laha koima phah joulou ahiin, ama tobang/ ama dinmungei/lhung jou Thiemgau khatcha aum kha hihlaije.

8. Torah bulhing Moshe’n Israelte ana pieh chu Pathienin ama Ana pieh ahin, hiche chu Torah dihtah chu ahi.

9. Hiche Torah hi tuonsawt tuonsawta ding ahi. Siemphat ngailou, aitih chana Daan dangin akhellhah theilou ding ahi.

10. Pathien lunggel chu alhasamlai umlou, imajousie huop suoh ahi. Ama'n A gelphaah lou thilsiem imacha aum puoi; ajiehchu Ama'n phaat chiesa leh khonung jong Amu suoh in ahi. Chule thusuoh jousie le ajieh le aga ding jousie jong Amu masatsa ahi.

11. Pathienin vannuoi leisiet Achintupa, Athunun ahi; chule mi khat chu atoh phat jiehin kipaman Apien, midang khat chu atoh siet jiehin gawtna Apie jiin ahi. Kipaman bulhing chu Leisiet hung lhungding (haolam haba) a bou pieh ding ahi.

12. Nikhon ni tiengle lei le vaan siempa chun Leng David phunga kuonin Messiah hin sawl intin, ama
chu leisiet chamkima leeng chamkim hung hiding ahi; chule ama'n leisiet hi ahuh hing ding ahi.

13. Pathienin mithi A kaithou ding ahi. Hiche thawkitna chu phatna le thudih chamkimna hita ding, hichun hesuoh gentheina a suhmang ding sietna jaala kisusiesa jousie athah sah ding chule hiche thawkitna mama chun thina chu akheeldoh ding ahi tai.



LEISIET KISIEM LONA JIEH


LEISIET KISIEM LAWNA JIEH
(The Purpose of thc World)

1. Phatna le khawtuona a dim Pathienin thilpha bawl Anopna jaalin leisiet le ganhing jousie Asiem tai; chule phatna’a amahaw thujaw ding chu Pathien lunglam ahi.

2. Hiche phatna dihtah leh chamkim hi Kipaman dei-um penchu ahiin, mihiemten dettaha Pathien a tuhchah uva ahile amuthei diuva um ahi. Dihtah’a kipumpiehna jaala bou Pathien phatna chu kichang thei ahi.

3. Mihiem khatin 'ka natoh jousie, asie hihen apha hijongle keima mawpuoh ahiin, thu- tan vaihawmna masanga jong keima'n maw ka puoh ding ahi' tingamna lungthim aneile bou "Phatna Dih" kipaman chu asaan thei ding ahi. Hijiehchun, thilsie le thilpha umkhawmna leisiet ahin thilsiem lawikhat chu sie-le-pha deilhen theina lungthim neija siem ahiuvin, hiche haw chun sie le pha kah a gaal asaatnauva kuona asiempa Pathien toh kimatna/kinaina anei uva hichie akuona chu Phatna Dih chu kipamana akisaan thei diu ahi.

4. Deilhen theina lungthim neija siem kiti chu Mihiemte ahiuve. Leisiet jieng jong hi amahaw ading kisiem ahi.Tahsa le lhagao kidou jing thil 2(ni) kigawma siem ahi in, hiche thil 2 haw chu phatnuomna leh sietnuomna luggel ahi. Hiche teni kah’a khat johsaang lhen theina; asie lam nuoisie aphalam tuhdetna chun amapa chu Pathien kawma akailut ding, hichu kipaman saanna lampi hiding ahi. Hichea kuona chu leisieta anatoh ding asuh chamkim ding ahi.

5. Mi'n ahinkhuo a gaal asaatna a aphalam ahung pachana ahile lam nia phatthei achan theina ding aume - hiche lam ni haw chu "Leisiet Hunglhung Ding" (the World to Come) aki tii. (a) Lhagau leisiet’a kipana/lung nopna (Eden Huon). Hiche mun chu tahsa thi nunga lhun ding ahi. (b) Hiche leisiet hi kum 6,000 (kum saanggup) alhin jou phaat tieng Leisiet Hunglhung Ding a kipahna le kipaman sanna ding ahi.

6. Alhaangpia seijin mihiemte leisiet hi mun 2 (ni) a khen thei ahi: (i) tu-ma iumnao, tohgimna le gaalsaatna leisiet chule (ii) kipahna/kipaman saanna ahiloule gawtna muna ding mun le phaat - Leisiet Hunglhung Ding.

7. Ahi'n, tu-tua iumnau leisiet jieng ajong hin mi koitobang khatin Torah sim haatna jieha khonung thu ding ichan gei hama hettheina ahin neija, Sabbath le nithieng dang haw nit phatna jaala a lhagau a dawpsaang jouva ahile Lhagau Kipana, achunga kisei haw khu ichan gei ham khat amu theina lampi aum thouvin ahi.




 

Monday, April 11, 2011

NAMTIN VAIPI LAH A ISRAEL

NAMTIN VAIPI LAH A ISRAEL
(Israel among the Nations)

1. Imajousie siema Chamkima chun Adam chu nuolna beija um dinga Ana siem ahiin , ama (Adam) chu ana pha bulhing paipai henlang hile Ni sagini thilsiemna geija sietna beija ana luta, Eden huona chu Leisiet hunglhung dingpa bepma kimu malsawmna chamkim chu ana chang thei ding daan ahi. Ana chuti henlang hile tua Sabbath hi Leisiet Hunglhung Dingpa chu ana himai ding ahi.

2. Adam chu ahung chawnsiet phaatin Eden huona kuonin ana kinawdoh tai. Ama sietna jiehin leisiet ah thilpha le thilsie ahung kichohhel ta'n, ama . Adam lungsunga jong hiti mama chun akichohhel ta'n ahi. Hichea kuon chun mihiem lungsung ah kitumsena lung ahung pieng doh in, Adam sunga ana um Pathien lim chutoh ahung lutthah sietna chu mihiem jousie lungsung ah ahung umkhawm lhon tauve. Hitichun mihiemte chu 'Israel' le 'Namdang' (gentile) tiin niin ahung kikhen tai.

3. Pathienin mihiem sunga Ama lim um chu namtin vaipi laha phuongjal dinga Israelte Alhendohna a ( aninga-suong (corner stone) a pang dingin ipuu Abraham le achilhahte chu a guot ta'n ahi. Amahaw chu houhil(oja) ahung hiuvin, 'namtin vaipi dinga vah, thiempute le mi-thieng haw lenggam’ kiti Pathien thulhun chu asei phuong tauvin ahi.

4. lsraelte lhenehuom ahi tah jieh uvin akin u phatea atoh bulhit theina ding uvin Pathien in amahaw chu 'phatna mohuol' Anam khum tan ahi. "Phatna Mahoul" kiti chu : Dettah le lawng louva Pathen tahsanna; Thiemgau banga khonung thu mutheina; Nisieh’a hinkhuo le Torah, thu suhtuoh thiemna; Torah thuhil haw hettheimna jaala lhagao dinmun dopsaang theina chule ngailutna kingainiemna chuleh lungsiet lawnglou nei theina haw hi ahiuve.

5. Sinai lhaanga kilahna nasatah puma Pathienin Ahin pieh u Torah le Thupieh dang haw phatea -anit uva abawljou ule Israelte'n leisieta akinu a suh pilhing thei diuvin akineem uve.

6. Namdangte chu ahindaan utoh kituoh a ajui ding uvin Torah in Thupieh 7(sagi) apie in hichechu Noah chate kawma ana kipie ahi. Hiche haw chu : (i) Milim siemthu houlou ding; (ii) Jawnthanghuoi bawl lou ding; (iii) Tuoltha lou ding; (iv) Sa hinglai aphe themkhat atlhah a neh lou ding; (v) Pathien min seisiet lou ding; (vi) Guhchaat bawl lou ding chuleh (vii) Thutan Vaihawm ding kilhen ding ti hawhi Noah chilhah i.e. Juda hilou mi jousie'n hiche thupieh haw hi phatea ajui uva ahile Leisiet Hunglhung ding ah chanmun anei thei ‘un ahi

7. Esau chilhah Amelek chu lungthim lah lah’a asiepen le aphamwpen neija siem ahiuve. Hijeh chun vannoi leisiet’a phatna le thienna umsun haw suhchimit ding tihi a lungtup ahi jinge. Hitobang lunggel giloua aki siemna jieh hi Pahienin Athilsiem lah lah’a apha pen le asie pen aki sattuo sah guotna jieh ahi. Thil sie pen chu sumangthah le suchimit ding’a Pathienin lsraelte Achouna (challenge) ahi.

8. Chidang namdang haw jong hi lam chuom chuoma hahsatna gentheina lampia Israelte patepna pie dinga guot ahiuvin ahi. Vetsahnan- Canaan, Egypt, Babylon, Persia, Greece, Edom, Ishmael, Moab le Amon mite haw hi ahiuve.

9. Namtin-vaipi hin a lhaangpia Israel vetdana/mudana lunggel anei suoh keijun ahi; hiche hi amaho kipatepna ding - tichu - Torah thu mangchaa Israelte ki thujaw sah ham, ahiloule akhonni geija a manthahna diuva Israelte chu achuti vetda den diu ham, hiche thua hi deilhenna anei theina diuva hitobang lunggel chu kipie ah ahiuve. Mi jousie'n Pathien phatthei buoh chu Israelte bou ahi ti ahetdohna diu nikhuo hung lhung ding ahi.

10. Namdangte le Israelte kah-a hitobang taha kibahlouna chu umjieng jongle namdang mite'n lung thieng siela, tup le doi dang neilouva Israelte lam ahin jotuva ahile amahaw chu lahlutna Israel mi-a umsah thei ahiuvin ahi

NGAINA LE THIL KIDANG


NGAINA LE THIL KIDANG
(Nature and Miracles).

1. Angainaa thil umhaw le Thilkidang haw mangcha’a Pathienin vaannuoi leisiet hi Achintupa Alamkai pieh ahi.

2. "Ngaina Daan" nuoia vaihawm tichu imajousie atil-abula aum bang banguva um jom jing tina ahiin, chung gama um thil bawltheina thahaat nei haw natoh daan jong khu ahi.

3. "Thil kidang Um" hi lam niin akikhen in, khat chu "Lhangphung’a Thilkidang" (Open Miracle) ahiin, khat kitchu "Thilkidang Kiselguh" (Hidden Miracle) ahi. Lhangphuong’a Thilkidang natoh daan chu angaina (nature) ah kingapna themkhat nei jongle ahin tohdoh chu aNgaina toh kituohlou/kikal ahi tai. Thilkidang Kiselgu natoh daan ahile aNgaina toh ahung kituoh in, hijongle chung gama thahaatna nei haw tohdaan tawvaang akikal kitin ahi.(vaantil etc. haw toh kituohlou ahi)

4. Lhangphuonga Thilkidang natoh pipen chu Pathien le Amisawl Thiemgau haw chunga tahsanna suhdet pieh ding ahi. Mimal khat ham ahiloule Juda mipi le a Torah u le agam u ding jieha mihiem hinkhuo le leisiet pumpi chiedaan lhuongpi suhdanglam le kheel humhal na chu Thilkidang kiselgu natoh pipen ahi.


PATHIEN THILGUON


PATHIEN THILGUON
(Divine Providence).
1. Mihiemin deilhen theina lungthim aneiin, hichea kuona sie le pha kah-a gaal asaatna akuona khonunga akipahna ding a saatdoh thei ahi.

2 .Apha le asie kiti hi mihiemte sung keuseh’a um ahi puoi; thilsiem dang jousie sunga jong alim le ajat chuom chuomin aum suohkeijin ahi. Lhagau dimnun chuom chuom le leisiet jousie chunga jong aume.

3. Apha le asie kikhietdaan mi jousie chungle phaat jousic ah akibang jing puoi. Mi lawikhat angainaa thilpha bawl thanuom aumin, chule lawikhat thilsie bawl ding bou nuom lawi aum kitin ahi. Mi khat chung thutanna adinga hiche alung chiedaan haw hi kive jia ahi.

4. Pathienin Athilsiem haw hi thilpha bawl nuom haw kipaman pieh a thilsie bawl a thanuom haw a gawt theina dinga Avetlhih jing ahi; hitia chu ·Athilsiem haw chu Ama phatna chang dinga Akai huoile ahi.

5. Kipaman pieh ham ahiloule Gawtna pieh ham chu mihiem khatin phaat khata thil khat abawl sehseh kive ahi puon, Mun tamtaha phaat tamtah sunga a thilbawl chuom chuom haw ki lakhawma kite ji ahi.

6. Mihiem khat natoh haw - phaat chiesaa, tu-tua chule khonunga a mihiem chanpi - anu-apa, aji-acha, ainkuo-loukuo, aguol-apai chule ahieng-akawm haw chunga aumchan le alunggel daan ding jousie jong ki lakhawma ki tetuoh’a thu kitan ji ahi.

7. Iseisa mabang un, kipaman le gawtna muna ding mun le phaat chu Leisiet Hunglhung ding pa chu ahijaw jepin ahi. Hijieng jongle tohman kisanna chu hiche leisiet ahin jong ichan gei hamin mutheina aum thouvin ahi.

8. Pathienin lungnieng tahle khawtuona a leisiet vaai Apuohna ahin abang kuomle mihiemte deilhemia lungthim suh chom pieh ham, pum kah a kah pieh ham angaina kuom jong ahung umdoh jiin ahi.

9. Leisiet vettup theina dingle sie le pha phate a guoltuoh theina dingin Pathienin mihiemte saanga thil bawltheina saangjaw nei thil dang phabep jong Asiemin, chehaw chu Vaantil haw, Ni le Lha haw chule chunglama um hinna nei dang dang haw ahiuve.

10. Tahsa leisiet seh hilouva chung lama lhagau leisiet jong sie le Apha hetna a aphalam ham ahiloulce(paumaw leuva) asie lam hama apuihuoia athunun theina dinga Pathienin thaneina chu mihiemte khuta Apieh lhah ahi tai.


Sunday, April 10, 2011

GAU LE LHAGAU THIENG


THIEMGAU THU LE LHAGAU THIENG.
(Prophecy and the Holy Spirit)

1. Pathien Torah thua mihiemte chie sah theina ding le hiche Torah thu haw chu phatea achintup theina diovin leisiet ahin, lampi chuom chuom tamtah-in gau-thu (prophecy) ana kisei phuong ta'n ahi.

2. Thiemgau thudawla asaangpeen chu Torah le a thuhil haw hung kiphuon dohna hi ahi. Hichu Mose'n khonung thu ding ana seina haw chu ahi; ama chu Sinai lhaang ah Torah ana kipie in; Israel nam pumpi mitmu ahgchujongle ama'n gauthu chu athi tokah sien Pathien akuonin ana kisaan jing peh in ahi. Mose chu thiemgau lah-laha saangpeen/chungnung peen ahi.

3. Gau-thu seina saangpen chu Mose ana kipiehna jieh chu ‘Torah sung’a um thu kisun haw khel humhal a aumtheilouna ding ahi. Chujongleh ama (Moshe) thi nungsang a thiemgau koimachan Pathiena kuona Torah thah ham, thupieh thah ham ahiloule Torah ledohna thuy ham kamui ati theilouna diu ahi. Hitia hi Torah chu tuonsawt’a ding’a ahi ti hi kinamdet’a kichingtup ah ahi.

4. Thiemgau koi hijongle Mose'n apieh Torah thu haw kal/doua gau-thu sei aumle hitobang thiemgau chu thina geija gawtna chang thei ahi. Hi'nla, phaat chomkhat dinga ipi ham khat vetsahna dingin Daan khat penpen (Milim hou lou ding daan tailou) toh kituoh louva "thusuoh khat suoh ding ahi" tiin thiemgau koitobang khatin aphuong theijin, chule aphuon ding chu phal jong ana kiphal pieh jiin ahi. Chetobang thusuoh khat chu - Carmel lhaanga Elijah'n maicham ana tundoh chu ahi, Tuonsawt Daan dihpa dungjuia vaang Jerusalema Temple sung tailou mun danga kilhaina gan tha ki phallou ahi.

5. Thiemgau haw chu khonung thusuoh ding mutheina thahaat anei theina diuva aki habawl uh angaiin ahi. Hi'nla itobangin ki habawl jieng jongleu Pathien lung lam ahiloule koi thiemgao pou pouvin hitobang thil bawltheina thahaatna chu amohchan thei ahi puoi.

6. Alhaangpia Thiemgau haw natoh ding chu- a phat-phat’a jui ding’a Pathien in Asiem lampia Israelte le namdang haw jong chiesah ding tihi ahi. Ahivaangin Thiemgau haw lah-a Israelte khonung thu ding ana mu masa thei lawi jong aum thouvun ahi.

7· Gau-thu sei thei lah’a aneupen lawikhat aumin, hiche chu "Lhagau-Theng" akit tie’e. Israelte lah’a mithieng (sages) haw le namdang lah-a milien (giant) haw jong hiche thil bawltheina ana chang lawi aum un ahi. Hichea hi thil jaat chuom-chuom bawl doh le phuon doh theina dinga Pathiena kuona hilna umji ahi. Ktuvim (Thiemgau um jou nunga ana kisun lekha haw) hi hitobanga hilna a kuona ana un thei ahi.

8. Achunga kisei Thiemgau natohna haw saanga jong niem cheh khat aum kitin, hichea chun Lhagau-Thieng natohna le miching-mithiemte lunggeel phaat khattah in ahung kisutuo in, hitichun miching-mithiemte chun Torah thu heet theina le asunga thu-kiseelgu haw mudoh theina ahin nei uva kuonin Mishneh, Talmud chule adang-dang jong ahin sun thei tauvin ahi.


TORAH LE THUPIEH HAW

TORAH LE THUPIEH HAW.
(The Torah the Commandments).

1. Moshe khutna hung kipie Jihsa Torah (written Torah) hi ichihnao, itahsannao, iumchan haw’u, i Daan haw’u, umchanpha le lunggel daan haw’u jousie le vanuoi leisiet’a mi jousie khat le khat kikah a um ding daan jousie hung kipatna bulpi ahi. Hiche hi aki sut bang banga ipi kiseina ham tile asunga seidoh louva kiselgu, thuguh haw jong hetdohna dinga sim/jil thei ahi.

2. "Torah" kiti chucheng/thumal hi Hebrew pauva "Hinna ding daan kihilna" tina ahi. Hijieh’a chu Torah sim leh heet tei te guot hi khawhtah ahi. Juda mi khat ding dieh-dieh’a chu taanglou hiela sim jing ngai ahi. Torah sim kiti hin asimpa keoseh hilouva vaanuoi leisiet hi ichan ham geija athunun/thujaw thei ahi.

3. Nvi'im (thiemgau nukhah haw) le Ktuvim kiti lekhabu tenia kuonin thiemgau thusei le Lhagau-Thieng kiphuong doh aki mutheije. Hichu thusim haw, chihna thu haw, kitam/kiphaawhna thu haw le thuching kihilna haw mangchaa Pathienin eihaw ei hilnau bulhingset chu ahi tai. Isei sau mabang chun hiche ahin akhang khanga vanuoi leisiet lamkai pieh thei Thiemgau thusei jong aum suoh tai.

4. Mose'n apieh Torah, chule Nviim le Ktuvim kiti lekhabu thum kigawm chui - Jihsa Torah (written Torah) kiti ahi. Hichea thuchang/thumal jousie hi chipchiel tah le changcheleija ledoh le hetchet suoh kei angaiin ahi. Thuchang jousie hi thiemgau haw le Lhagau-Thieng a kuon hita jongleu Pathiena kuon ahi tia igel diu ahi.

5. Jihsa Torah kiledohna (interpretation) jousie chu a Torah puma Mose khutna hung kipie lha ahitai. Athusei kiledohna le athuchangin adoi le atup haw le asim ding daan haw jouse miching-mithiem hawn akhang khanga ahin khuol uva akhuoldoh haw ahin, sut/jih "Oral Torah" (kama kisei Torah) akitin ahi.

6. Oral Torah ahin Midrashic literature (sermon haw le Daan dungjuija thuchang kiledoh haw), Mihnah, Talmud chule "Gaonim" (6th century le llth century kikaha ana um miching-mithiem ) haw lekha jih, "Rishonim" (llth le l6th century kikah) chule "Acharonim" (16th le 20th century kikah) a lekha kisun haw jousie aum suoh keijin ahi. Hiche Oral Torah kiti lekha hin Judaism thusim le achie daan, leisiet thil le chunglam thil, tahsan kiti le abawl daan, umchan-khanchan le lunggel daan chuleh Torah sim le leiseit thila kisahlelna haw kibahlou daan jousie asei suoh hielin ahi.

7. Torah stmg ah thupieh 613 aumin, hiche lah- a 248 chu "bawl ding" (positive) thupieh ahiuvin, chule 365 Chu "bawllou ding" (negative) thupieh ahiuve. Hiche thupieh haw natoh pipeen chu mihiem khat lamdih’a a kaltou theina dinga sietna akuona veenbitna ding ahi. Hiche veenbitna hi mimal khat ading jong ahiin, chule nam pumpi ading jong ahi.

8. Juda mi himan seh’a koi pouvin abawl/ajui jieng theilou Thupieh phabeppi aume; hiche haw chu Temple le asunga natong Thiempu haw bouin abawl ding dawl uh ahi. Chujongle thupieh lawikhat -"nupa kidana" thudawla thupieh haw chu a kida loute dinga bawl ding le jui ding umlou ahi.

9. I seisau bang chun, hiche thupieh haw hin athupieh nitte chung keu hilouvin leisiet pumpi chunga jong thununna/thaneina aneijun ahi.

10. Thupieh haw hi ipi jieh pentah-a kipie ham ti Torah in chengcheleijin (kichehtah) asei ji puoi; chujongle Thupieh khat ajieh ahi tia kipie’a tailou ajieh dang jong ana um thei jiin ahi. Thupieh lawikhat ajieh hejieng thei - "Tuolthat hih in"; "Gucha hih ini" ti haw hi aum in, chutiengleh "Hukim" kiti mihiem chihhawle lunggelin ajieh asutdoh joulou ding lawikhat jong aumkit’e. Itobang lawi (group) chu hita jongle mihiem chihna lhuongpi toh kikal/kidou vaang aum puoi.

11. Thupieh haw hi eihaw phatna ding chule phatea jui/nitna jieha mihiem khatin adam sunga anatoh ding dawl sie bulhing seta atoh chamkim theina dinga kineppi thei ahi tihi Torah in eihaw kawma aphuonjal ahi tai. Tahbeh-a, hiche thupieh haw hi Juda mi khat le a nam pumpi'n angaichat uh thil ahi'n ahi.

12. Mihiem khatin Pathien lunglam toh kituoh-a Phatna anei theina dinga adam sunga ki habawl ding ti hi Torah thil dei ahi. Thupieh haw isima, asei banga ihin bawl phaatle Torah thil dei chu ki mudoh ahiin, hiche haw chu mihiem lunggel chule leisiet chie daan lhaangpi toh jong aki tuoh in ahi.

HOUNA-TAUNA LE KITHAWINA


PATHIEN HOUNA; TAUNA LE TEMPLE KITHAWINA.
(The worship of G-d: Prayer and Temple Sacrifice.)

l. Mihiem in Pathien toh kijopmat ahi ti aki heet-a Amaa akingai detcheh theina dingin Taona (prayer) kiti Daan loupi tah khat Pathienin Ahin siemtan ahi.

2. Tauna hin mihiem le leisiet hi ahithei chana chamkim sahna dingin na atonge. Hiche hin mihiem lungsunga puohgih a lahmang pieh in lung jawmia le gentheina akuonin alhadoh ji-e. Taona in mihiem khat chu adomsaang in, ama ki dopsaang tch kilhonin thilsiem dang haw jong dopsaangin aum jiun ahi.

3. Tauna thil-tup le doi pipen tah chu mihiem khatin a Pathien anai theina dinga kithuopi na ahi. Ahi'n, hiche thil-tup masanga adoi masat chu mimal khat ahiloule nampi khatin Pathien lunglam toh kituoh’a phatna ahin nel theina diuva Pathien hienga thuum pieh ding ahi.

4. Sunlai tauna hin mihiem lungsung apha lama thununna/thujawna anei in, hichun kin chuombeh khat itongin ahi. Thununna le kin-chaina chu ipi daan ham tichu a taopa tahsa pawlam umchan le a tau peeta a ilungsunga kitahna um le umlou in aphuondoh ahi.

5. Tauna hin mihiem khat chu aphungpi (community) toh a jopmat in, hiche kijopmatna hin ama mimal lungsung ah thununna/thuneina nasatah aneijin ahi. Hichea kuona hi mipi taukhawm khoh daan/phat-daan hung pieng doh ahi; ijiehinem itile phungpi/nampi huhhingna chun mimal chu ahuop-tha tei ahi.

6.Tauna haw (prayers) kitia atam (plural) a kiseina jieh jong hi mi tamtah ahuop theina dinga kisei ahiin, athu kisam haw jong hi mipi ngaichat haw koh-a kisam ahi. Tauna daan haw hi "The Great Assembly" member haw phatsaha hung kiguong ahiin, Lhagau Thieng lamkaina nuoija amahawn ahin siem doh uva ahin phudet uh ahi.

7. Synagogue chu "tauna in/mum" dinga a sunga Pathien hou dinga kaikhawm mipi'n a thiensuou ahi. Hiche jiehachu Synagogue sung khel-khela tau ding hi gelkhoh dinga lawm ahi.

8. Nidang lai in Temple Thieng (Holy Temple) chun tohding kin 2 (ni) ana neiin; hichu (i) Kilhaina thilpieh jala
vannuoi leisiet le mimal siemphat ding, chule (ii) Pathien umna mun (skinah), kichawlduona muna pang ding ahi. Hitichun Temple Thieng chu Pakai Pathien thu hung luondoh patna le phatthei buoh kipatna bulpi ahi. Vannuoi leisieta Pathien hommaa lulpeen le loupi pen chu hiche muna hin ana kibawlin ahi.

 

ISRAEL GAM-LEISIET

ISRAEL GAM-LEISIET.
(The Land of Israel).

l. Namtin vaipi laha Israelte lhenchuom ahi mabangun Israel gam-leisiet jong hi vaannuoi gam dang jousie laha kuona lhendoh ahi; hiche gam hi tuonsawta dinga kisuthieng ah ahi tai. Israel gamsung thien daan mun jousie ah akibang suoh puoi; Agam pumpi le Jerusalem thien daan akibang puo'n, Jerusalem thien daan le Temple Mount thien daan jong akibang kit puoi.

2.Israel mipite nunchan-khanchan le aphatnau toh a gam-leisiet hin kitimatna dettah khat anei lhone. Agam sunga kuonna hung kikapdoh Pathien-Vah (Divine Light) le agam thiemia jieha bou hi Israel te’n vannuoia Pathien lim khumang/selmangna puondaal chu a hawdoh thei diu ahi bep e.

3. Torah thu le Thupieh dang dang hawhi Israel gamsunga bou chamkima kijui thei ahi; chule gam pam (diaspora) a Torah sim le Israel gam sunga sim jong akibang kit puoi; ajiehchu Israel gamsung huithieng hin Torah simhaw chihna nasatah in apie in, chule a ltmgsung uh athunun in heetthiem theina nasa tahin apieh be in ahi.

4.Thupieh jousie - tahsa pawlama kimudoh thei Tefillin le Tsitsit haw geijin Israel gamsunga bou chamkim in akimang theije; ajiehchu gam pamlama kibawl haw khu gam pama aum sunguva Thupieh haw asuhmil louna diuva bou kibawl sah ahi.

5.lsraelte le amiching-mithiemte kama kuona hung kiphuongdoh - Oral Torah thu hawhi agamsung tailou gum danga vaang ahiding bang taha chamkimin aki phuongdoh thei puoi. Phaat khat lai - Temple dinlai chtm Temple sungah Oral Torah thuthiem haw ana toukhawm jii nau ah amun thierma jalin Oral Torah thuhaw dihtahin aki hedoh jiin ahi. Hiche muna kuon chun Chawlduo Nikhuo le Lhathah Nikhuo haw ahin hedoh uvin, Calendar ah ahin tatdoh jiuvin ahi. Hiche mun mama a kuona chu Daan le Thupieh haw jong hung kiphuong doh ahi. Hiche muna kuona chu Oral Torah ledolma namdetsa chu hung pawtdoh ahi.Hiche muna chu Israel miching-mithiemte chu Pathien in Akivoppi jii ahi.

6. Eihawn Israel gamsxmga thiemgau thu kiphuong ihe tauve. Thiemgau thuphuon kiti hi Israel gamsung ham, ahiloule Israel gamsung ding jieh hama bou umthei ahi.

7.Israelte nam pilhing khat, ama gamsunga cheenga, Leeng atuma kineia, Temple, Thiempu, Thutan-vaihawm le Police geija chamkim seela ahin kinei phaat tieng ule bou "Thiempu haw le Mithieng haw Lenggam"(The kingdom of priests and holy people) le "Namtin vaipi dinga Khovah"(Light unto the Nations) kiti Israel chate lhagau dinmun (destiny) chu guilhung thei ding ahi. Amahaw hin Torah toh kituoh hindaamkhandaan jatchuom beh khat akinei uva, leisiet kichawlduona kum (shmita), Jubilee ktun haw mang dingle nit dinga kihilna jousie jong abawlu angai in ahi.

8.Hichea kuona ihet thei uchu:- Gam paama cheeng Israelte hinkhuo chu ahiding bang le Torah thil tup toh jong akituoh thei puo'n chule Torah le Thupieh haw a kisei, phatna chamkim mu theina lampi toh jong akituoh thei puoi. Hijiehchun gam paama suoh-le-sala kikai kiti hi lsraelte adingin gawtna sangtah ahi tilou thei ahi puoi.

ISRAELTE KI LHATDOHNA

ISRAELTE KI LHATDOHNA
(Redemption of Israel).

1. Judate hinkhuo thusima phaat tamjaw chu gam paam lama suoh-le-sala ki kaimangna in ana mang tauve. Suoh le sala aki kaimang jinau ajieh 2 (ni) aumin, chehaw chu :- (i)agam sung uva nuom tah’a ache jieh uva achawnsietnau siemphat huoi hitalouho gam pama genthei hesuoh athuoh jieh uva akisiemphat theina diu, chuleh (ii) a chawnsiet jieh uva gawtna jong ahi. Tahbeh’a sei dingin ajieh dang khat jong aum nalaijin, hichu : mihiemte (namdang) ngailutna jieh jong ahi.

2. Namdang lah’a lsraelte suoh-le-sala aumnau hin namdangte lungsung ah kidang tah’in na atong jiin ahi. Israelte hinchan-khanchan haw le Torah le Thupieh dang-dang haw hi namtin lah ah ahung kithejal jiin, hichun mi tamtah Israelte lam ah ahiplut jiin ahi.

3. Isei tahsa bangun gam chuoma suoh-channa haw hin natoh khat anei chieh uve. Atil tah a Egypt gama a suoh-channau hi Torah chang thei dingle Gamtep gam lut theina dinga aki guot jou theina diu ahiin; hitia chu Pathien na tong dinga kiguong jousaa aum thein iu ahi.

4. Babylon, Persia, Greece le Rome gama a suoh-channau le tuni geija gamtin gamtanga aki thejalnau hin namdangte chawn-daan khandaan chule hou le bieh daan haw gal asatnau ah nasa tahin thahaatna apieouvin, tahsa le lungsunga akitahnau le achawnphat nau hin chidang-namdangte masang ah pachanna apie jiin ahi.

5. Judate hi aumna lam jousiee ah lhatdeh-a aum lawi nadingun taanglouvin atau jing un ahi. Akhonnia thawnlouva lhatdohna achan diu hi akinepnau bulpi khat ahi jinge, chule nopni hihen, dani hijongle Jerusalem chu asumil thei pouve. Thiemgau haw le Rabbi haw thuseina akuonin Edoma a such channau hi Messiah lalna gam, Israelte lenggamin ahin jui ding ahi tijong aheuvin ahi. Hichehi "Ni nununga lhatdohna" kiti Israelte le vannuoi leisietin ngahlel tah-a agaaldot jingu chu ahi.

6. Egypt akuona aki lhatdoh til lai uchun Israel mipi lhagau lunggeel chu ana niem lheh jienge, chule Israel Pakai, amao siempa min chu namtin vaipi lah-a suhbuoh’a aum louna dinga amahaw hi ki lhatdoh ah ahiuve; chutilou hile a siempau Pakai minthieng chu suhbuoh’a ana um ding ahi. Hibangchun Temple anina adin laija lhatdoh’a ana um hawlawi jawng chu Sabbath nitlou lawi le namdang numei jia nei lawi ana hiuve. Hijongle amahw chu lhatdoh’in ana um un, amahaw akuon in Oral Torah chu aloupina jousie toh gawmin ahung ding doh tai. Eihaw khanga Istaelte lhatdohna natoh ahung kipat til laichun amite lhagau dimnun ana niem lheh jiengin, hiche dinmun chu Ezekiel 36 naa kisei chu ahi. Hitajongle tahsa le lhagauva adinmunu chu taanglouvin khangtou intin, David chapa Messiah hung kilah chan geijin khangtou jing tante.

7 Gampaama aumnau akuona ahung pawtdoh - uva namdangte nuoisiena nuoia umlouva jaleen tah’a Israel gama ahung cheendet uchu Lhatdohna kipatna hiding ahi. Israel mipi jousie agam sunga acheenlut uva, Torah lamkaina nuoia lhagau le tahsaa hinna chamkima anuomcheen suoh kah uva chu itijongle lhatdohna chu chamkim lou ding ahi.

8. I seisa mabangun David chapa Messiah hung kilaahna chu lhatdohna chamkim kipatna hung hiding abi; ama chu amihina loupi tah le thilbawltheina thahaat saangtah anei jieha vannuoi leisiet chunga phatna le thudih-a vaihawm ding dinmuna ki khaangsaang ding ahj. Ama kama kuona leisiet mite Torah thu kihil diu, chule vannuoi leisieta hi Pathien leenggam kiphajal suoh ding ahi tai.

9. Messiah khang kichai kuon lamle mithi thawkitna chu kineppi thei hi ta'ntin, hiche thawkitna achun leisieta miphahaw hung thou uvin tin tuonsawta dinga hing/dam jing ding ahi tauve.

DAAN LE CHAWNDAAN


DAAN HAW LE CHAWNDAAN-KHANDAAN.

(Laws aud Customs).

Tahsan ding Thupieh.
1. Imajousie siema Pathien umlouna leisiet khat masang laijin ana ume tihi Juda mi khatin atahsan ding phal ahi puoi.

2.Thil bawlthei le thahaat, ni ham, ni saanga tamjaw ham thakhat’a tahsan le hou chu "milim-hou na" ahijiehin Judate adinga phallou ahi.

3. Pathienin Athunun joulou thahaat-thilbawlthei dang khat aume ti tahsan chu Judate dinga kiphallou ahi; Pathien tailou thil dang mawng mawng tahsan’a hou chu phal ahi puoi.

4. Juda khat in Pathien chu phe-le-vou nei tobang’a asei ding phal ahi puoi. Hou ding’a milim kiti mawng mawng akisiemthu lou hiel ding ahi.

5. Milim hou haw lampia Juda khat achie/ajui ding phal ahi poi, chule milim hou haw tahsana kuona hung kisiem doh chawndaan haw joug ajui ding phal ahi puoi.

6. Thiemgau lhem, Torah le Thupieh danghaw toh kituohloua thusei, Thupieh haw lah’a khat pou khel humhal chule Pathien’a kuona sawlna nei joug hilouva thusei haw chu Juda mi khatin a tahsan ding phal ahi puoi.

7. Thiemgau thepna keuseh mang’a Torah ledoh thei ahi tihi Juda khatin a tahsan ding ahi puoi. Ledoh ding dan le aledohna jousie Mose khutna kipie ahin, chea kuona chu akhang khanga Israel miching- mithiemte khutna hung kipie sawn ahin, hiche Daan haw dungjui’a bou chu Torah kisim thei ahi.

8. Israelte puchawn-pachawn toh kituoh a kiledoh Jihsa Torah le Oral Torah Mose’n apieh tailou Daan danga Juda mi khatin atahsanna angah ding phal ahi puoi.

9. Phat chiesa ham, tupeet/tulai ham ahiloule khonung phaat hijongle itih ham phaat khat laiin Pathien in vannuoi leisiet Achinna le Avettupna suhtaangin ana um kha e tihi Juda mi khatin atahsan ding phal ahi puoi.

10. Israel mipite'n achawndaanu le akihilnau daan chule atahsanu toh kituoha akisanu Messiah tailou Messiah dang khat aumc tihi Judami khatin atahsan le apom ding phal ahi puoi.

11. Hiche leisiet hinkhuo chule thinunga lhagau hinkhuo ding haw hi panna bei (meaningless) ahi bouve tia Juda khatin ageel ding phal ahi puo'n, chule athisa thawkitna le leisiet-hung-um-ding jong aum puoi tihi itinama jongle atahsan thei lou ding ahi.



TORAH LE THUPIEH HAW

TORAH LE THUPIEH HAW.
(Torah and Commandments).

1. Juda hinkhuo kingahna (foundation) chu Torah le Thupieh haw suhbulhitna hi ahi. Torah le Thupieh haw beija Juda khat hinkhuo um theilou ahi.

2. Torah kiti thucheng hin Biblea kisun keuseh bou ahuop ahi puo'n, kama kisei thucheng Mose hung ki pielhaa abaana akhang khanga Israel miching-mithiemte hung kipie suhpeh’a Talmud le Midrash’a hung ki khumlut haw jousie jong ahuop suohkei ahi.

3. Akhang-khanga hung kijih lekhabu atam lheh jieng ta'n, mihiem koimacha athu kisun jousie ching suoh jou aum puoi. Hi'nla, koitobang mi khatin Written le Oral Torah phatea ajil/asim levang Torah le Thupieh haw kingahna bulpi chu akhuoldoh theiin ahi.

4. Ni siea Torah simna/jilna ding phaat khendoh hi _ mi jousie'n abawl suohkei dinga lawm le pha ahi.

5. Halacha (Chiena daan) dungjui tah’a savun-lekhajiel (scroll) a mi jousie sim thei ding le thieng sela kisun Written Torah chu athien bang taha jabawl ding `angaije. Ahung kipuohdoh le ajanaa din ding, chawp ding chule kilawmtah a abawm/atuomna siem pieha ama ding guna kisiem kuong thieng sunga koi ding ahi.

6. Itiham khatna Torah chun sietna aneija sim dinga thieng talou nuolna uma ahung um tahjong le thilkeu sie dang banga mawh bawl ding ahi puoi. Siemphat 27 theilouva sie ahi tahle leibeela phatea khuma leinuoia vui ding ahi.

7. Torah scroll jihna dingin guntah’a (special) kisiem manchah hawle lekhatwi (ink) angaiin, ajih ding jong milhaam koi pou pouvin mohjih thei ahi puo'n, lekhajih daan le Torah chiedaan hawa thiemna i neija ngailutna thieng tah neihaw'n bou ajih theiju ahi.

8. Torah scroll hi Synagogue sungah Nini ni (Monday) le Ninga ni (Thursday) in aki simin, chule Sabbath ni, Kut ni chule da ni nop ni'n jong akisim in ahi. Pasal pilhing l0 (sawm) saanga lhawm lou umnaa bou sim thei ahi.

9. Miching-mithiem haw'n Mose lekhabu 5 (nga) simchaina dingin Lhambuh Kut kichaini nikhuo (Simkhat Torah) chu anamdet tauve. Hapta siea sim ding le asim ding mi jaat Biblea kimelchihsa dungjuia kisimchaai ji ahi. Hiche baan hin Sabbath le Kut nikhuo haw ah Torah simjou phaat tieng Thiemgao lekhabu haw aki simtha jiin ahi.

10. Lekhabu dang (Apocrypha) haw, Christian le midang dang haw sut hi Juda chawndaan kala Bible’a ki khumlut ahiuve. Hitobang lekhabu haw hin chihna-thiemna le mihiemte thusim dawlah phatna le dihna nei jieng jongleu thiensuo a Torah scroll sim bang’a sim ding vaang ahi puove.

11. Jesu (Jesus) le aseijuite chule a missionery haw thusut/thujih chu pom hawi/pom taah ahi puoi; chule sim jong sim lou ding ahi; adihlouna photchilna dinga sim vaang phal ahinai.

12. Torah thienna le Israelte tahsan kingahna bulpi pom/kisaan lou le deiloute lekha sut chu sim/jil ding phal ahi puoi:

13. Jihsaa kipie Thupieh 613 aumin; hichea chun thupieh 7 (sagi) dang akibelap in, hiche kibelap lah’a chun Chanukah (khanukah) a thaumei vah dingle Purim a Megilah (Esther lekhabu) sim ding ajauve. Thupieh sagi kibelap haw chu puchawn- pachawna kuona kilhengdoh ahiuve.

14. Jihsa thupieh laha phabeppi chu ngaina daana moh jui jieng theilou lawi aumuve; ajiehchu Thiempu haw le Levite adinga kitum pieh ahiuve; ahiloujongle Jerusalema um Temple a bou manchah ding lawi ahiuve. Tu khanga mi jousie'n abawl thei dinga kipie Thupieh 140 tobang aume.

15. Thupieh haw laha jong adang saanga khoh jaw le lul jawhna nei lawi aum kitin, hiche haw chu : Torah sim/jil; Sabbath nit; lung thieng seela genthei kithuopina chule Israel gamsunga cheen - ti haw ahiuve. Chujongle bawl lou jieha thina gei lhun law ding hijongleng bawl lou hiel ding aum kitin; chehaw chu - Milim hou, Jawnthanhuoi chule Thisan Suo: haw hi ahiuve.

16. Thupieh phabep, mi jousie (Noah chate) a awngdoh umlouva nit suohkei diuga kipie lawi aum kitin, chehaw chu:-
  • Daan le Thudih (justice) chie sah ding.
  • Pathien sapsiet lou ding.
  • Milim hou lou ding.
  • Mihiem thisan suo lou ding.
  • Daan kala kitimatna nei lou ding. (Jawn lou ding)
  • Guchaat bawl lou ding chule 
  • Sa tha masanga aphe halkhat atlhah a neh lou ding.
Hou thuthiem lawikhat, hiche "Noah chate dan" kiti 7 haw chungvuma thupieh dang siembe lawi jong aum nalai uve.

17. "Noah cha" tia ki minvaw thei mi khatin hiche thupieh sagi hawhi ajuia ahile (nambawlnaa ajui hijieng jongle) namdang (gentile) mipha haw laha simtha hintin, Leisiet hung umding a chanmun nei intin, uasataha jaana leh vahchawina achan thei ahi. 18. Phaattum nei Thupieh haw (kiddush le matza nelma tailou) thudawla vaang angainain numei aki ngeh puoi.

19.Puchawn-pachawn toh kituoha bawl tailou, ( thupieh umsa haw belap ding phal ahi puo'n, chule aumsa haw laha kuona lahmang/paimang jong phal ahi puoi.

20. Thupieh ledoh theina thaneina chu Pathien giing-mi, daan dungjui tah’a Torah sima thiemna (scholarship) nei Rabbi haw khut’a bou uma ahi.

21. Daan thudawla heetthiem lou le lungsa-ihna nei jousie'n dawh dinga kingansie Rabbi khat kawma man-gang taha chie a alunggeel le athutahna ga hetdoh ding ahi.

22. Thupieh haw jui dih theina dingin chapan laija kuona kithiemchuh angaije. Hi'nla atah a thupieh ahin bawl patna dinga kingeh patna chu kum13 alhin apat bou ahi.

23. Hou chuoma kuoma hung lut (proselyte) jong Juda tah banga thupieh haw juikim dinga ngeh ahi'n ahi; chule ama jong hichan chu bawl ngapcha dinga akigin angaije. (Proselyte thu kijihna bung ven).

PATHIEN HOUNA

PATHIEN HOUNA
(worship of G-d)

1. Mi khatin Pathien toh ama kikah ichan-geija kinaija kigamlat ham ti chu Tauna akuonin aki heetdoh theije. Hitobanga heetdoh theina chu lungthim pumpia taona le kipumpiehna jalin bou aki lhung thei in ahi. Hiche muh lhunna ding chun tauna’a kisei thucheng jousie ipi kiseina ham tile ipi adoi ham ti heet angaijin ahi.

2. Juda mi, kum13 lhingsa chieh pasal 10 (alhawm peena) lhing louva tau chu tauna bulhinga kisaanglou ahi. Hichea dinga chu numei simthei ahi puoi. Hinla, akhoh dungjuia mi khat seh achanga tau thei ahi thouvin ahi.

3. Nisieh’a tauna dinga kiguong phaat thum aumin, hiche haw chu: (i) Nilhah tauna (Arvit) {ahsi 3 akimu theija kuona khangkim gei sunga bawl thei}; (ii) Jingkah tauna (Shakharit) {khuo kimuthei akuona sun kim gei sunga bawl thei}; (iii) Sun tauna (Minkha) {Nilhangkai akuona nilhum gei tokaha bawl thei }.

4. Tauna a kisam thucheng hawhi miching-mithiem haw'n guntah le phatea a geel tuoh uva ahin guol tuoh u ahiin, hivhea hin vannuoi leisiet ading, Israel mipi ading chule ataupa mimal adinga ngaichat thei jousie apang suoh in ahi. Mipi le mimal dinga lhagau le tahsa ngaichat jousie hiche tauna thucheng haw hin achunkhawm suohin ahi.

5. Taona thum hawa a laimugil/sutpi chu "Amidah" ahin, Vangbuohna le thangvahna 19 kigawm khawma kiguoltuoh ahi. Hiche tauna hi Jerusalem Temple lam nga’a dinpuma gingdoh louva guh-thima kisei ahi.

6. Jingkah le Nilhah a tauna dinga kiguong sunga hin "Shema" simna ding thupieh khat miching hawn ahin jeplut uve. Hiche thubung (paragraph) thum hawhi Torah akuona kiladoh, nikhata thawnlou va 2 vei (iingkah le nilhaha) sei dinga kipie ahi. Hiche kisimna jieh chu Pathien leenggam dingle Athupieh haw dinga namkol/ngawngkol ipuoh ngachaatnao namdetna ahi. Athu haw chu:-"Shema" (Deut: 6 :4-9 } "V'haya lm Shamoah" (Deut: 11 : 13 - 21) chule "VaYomer" (Num: 15 : 37 - 41) ahiuvin, abungbul kipatna thucheng chu abung mina kimang jieng ahi

7. Jingkaha kisei "Shema" a hin phatthei-buohna (blessings) 2 (ni)aumin, hichechu "Yotzer Or" (Vah siema) le "Ahava" (ngai1utna) ahiuvin; chule anungjui "Geula" (Lhatdohna) kiti aum kitin ahi. Nilhah taunaa "Shema" dingin amasang ah phatthei-buohna ni - "HaMaariv" (Nilhah siema) le "Ahava" (Ngailutna) aumin, chule anungjui jong 2 mama aum kitne; chehaw chu -"Geula" le "Hashkivenu" (ei lup sah un) tihi ahi. Abul kipatna thucheng ham ahiloule athupi toh kituoh peen thucheng khat chu athupi mina kimang jieng ahi.

8. Jingkah tauna hin "Amidah" le "Shema" tailou tatma dang jong ahuopthain chechu Shema masanga kisei Vahchawina La, chule Amidah nunga kisei tauna le thumna aum kitne. Achaina in Torah simna aumin hichu Nini ni (Monday) le Ninga ni (Thursday) jingkah taunaa bou kisimjii ahi.

9. Tauna hawhi phatcchaa guoltuohsaa Taunabu (Siddur) a kikoi/ kisun ahi. Sim thiem ding daan ichanga awl-awla kithiemchuh angaije; mipi lah ahi phaatle mangang tah taha kisim ahijiehin mipi toh kituoha
simnal theina dinga ichanga kihabawl angaijin ahi. Hou va ilut (conversion ihi) masanga thiem masat ding aphai.

10. Taukhawmna hi houbung sunga mi thiem dawm khatin a lamkai (Cantor) jii ahi; ama chu mipi masangah adingin ngeitah (aw-sangtah) in, mipi jahthei dingin asim jiin ahi. Amidah jong amasan mi jousie'n guhthimin akiseijin, avel seina avaang lamkaipun mipi jah thei dingin agingin asim tai. Aki velseina jieh hi koitobang mi khat achanga tauna kisim theilou haw adinga seipiehna ahiin, amahaw chun Vaang buohna akisei sie lah "Amen" tia adawnbut theina diu ahi. Amidah ki velseina jieh dang khat chu "Kedusha" (Pathien min suhthienna/vahchawina) lamkai le mipi'n kituoh taha asei khawm theina diu ahi.

11. Sabbath le Kut nikhuo haw’a belap ding tauna aum kitne.Chehaw tailoujong tauna bulhing kibelap 2 aum kitiin, khat chu Sabbath, Lhathah chulc Kut nikhuo a aki seijin; adang khat chu Yom Kippur (Kithawi Ni) kichaina-in aki mange.

12. Juda mi khat hinkhuo hi asiempa Pathien thangvahna leh vangbuohnaa dimset ahi. Hiche thangvahana le phattheibuolma hawhi tahsa thila kipana le nopna imu tina kiseiji ahi, phatthei ichan sie le thangvahna kipie ji ahi. Thupieh lawikhat, ibawl masanga vangbuohna kisei masalawi aum kitin ahi.

13. Judate annehna dawkhaang chu Temple’a Maicham vetsahna ahijiehin thieng sela kawi jing angaije. Anneh jong hi neh masanga vangbuolmaa ki suthiengji ahi. Neh peetle Torah thua ki kihoulima, nehjou phaatle phatthei-buohnaa kichaiji ahi. Sabbath le Kut nikhuo hawa Pathien vahchawina La kisaa bu/anneh chu kijem-hawi ji-ahi.

14. Changlhah (Bread) panna an ineh dingle neh .masanga khut sawp ding ahi. nuolna bei khawn khata tui kisunga khut khat lang nivei gel kisawpa chule thangvahna "netilat yadayim" kisei ahi. Kamsunga changlhah hetlut masanga "Hamotzee Lakhem min HaAretz" ti thangvahna kisei masa ahi. Hichu "Leisiet akuona changlhah hin siemdoh pa" tina ahi. Nehjeu phaat tiengle kipahthu seina dang um kit ahi.

15.Theiga, Anche-louhing, nehle-chah, aki sahmin thaw/aki kan thaw, chule lengpitui le adang dang lei chunga keh hilou _ haw neh masang le nehjou nungsanga sei ding thangvahna chuom chuom aum in, chehaw chu Halakha bua kuona kithiemchuh angaije. Tauna-bu haw ah aki pie suoh nai.

16. Thil namtui jah phaat; von thah nei phaat; In-thah lut phaat; Thilkeu thah mawng mawng nei phaat; Guottum-nei kinhaw lhun phaat; thupha-thusie jah phaat; guolcha kimutuo phaat; nau-pien phaat; thil kidang tuokhah phaat; sietna akuona hawidohna phaat chule adang danga dinga kiguong tauna le kipah-thuseina chuom chuom aum suoh keijin ahi. Hiche haw chu Tauna-bu hawah aumin, phatea kithiemchuh angai in ahi.

17. Jingthaw a sriding tauna (phatthri-buohna) chu Birkhat HaShachar akiti in chejong chu Taona-bu ah aume.

18. Phaat tina mawh umlou thil/thusuoh - Kawlphe, Vaan-ging, Lhagui suoh ,Kum khat dinga hung pahdoh thingkung, Twikhanglien (Ocean), Miching-mithiem, Leng-le-lal , Mun/Gam hawi le kidang haw muphaat le tuoh khah phaat tienga seiding thangvahna chuom chuom aum suoh keijin ahi. a Lha thah nikhuo a seiding thangvahna jong achuom beh in aumin ahi.

19. Thupieh phabep- ibawl masanga thangvahna sei masat ding aume-Tefillin vei phaata sei ding, ekawt phunga Mezuzah tah phaata sei ding, Tzitzit kisil ding kuona seiding, Chawl sawlou chaanglhah neh phaata sei ding, Lhambuh sunga neh/dawn phaat tienga seiding aum suoh keije. Hiche haw jousie hi hoitah a het angaijin ahi.

20. Numei jong pasal haw tauna (Minyan) ah apang thei un ahi. A changseh uva a tau diu jong aki jahda dieh puoi.

21. Hoilai hile, Synagogue hihen, mun chuom dang hijieng jongle tauna mun chu dan-ni in aki khenin, numei le pasal achuom chieh in atau jiuve.


SABBATH


SABBATH
(The Sabbath)

1. Sabbath chu hapta khat sunga nikhat kichawlduona le ki suhthienna nikhuo ahi'n, angaia nikhuo danga tahsa ngaichat thudawla kisahlelna le natoh buoina jousie haisanna nikhuo ahi. Hitiachu lhagau lam thudawla kisuhthienga lhagau dinmun dopsangna nikhuo ahi.

2. Sabbath chu Nigupni (Friday) nilhumin akipanin, ajing khojin in akichaije.(Jewish Calendar dung juiin ni jousie chu Nilhuma kipan ahi). Sabbath nia dingin Thupieh tumbeh khat aum e, hiche - nilhum masang minute 20 umnalaija kipan ding chule khawjin j0u nungsang minute 15 joua kichai ding ahi.

3. Sabbath nia dinga kiginnain anikhuoa nehding bu/an chu anikhuo lhun masangin aki huonin, aki kisil thiengin, In haw jong aki suthieng jiin ahi.

4. Sabbath jaana le lamtuona in Insung-Nu'n Sabbath-Thaomei (Candle) avah toh kilhonin thangvahna asei jie. Numei aumlou le pasal injong mei avah theije.

5. Hou thudawla bawl ding kin dang le Sabbath aki suhtuoh’a ahile Nigupni nilhah tauna banah Psalm (Tehilim) lekhabu sinma le La-Thieng (hymns) sahna kibelap intin, hitiehun nilhah tauna chu ki-chai ding ahi.

6. Sabbath Kiddush (Sabbath thiensuona) kin chu ju (lengpitwi) khawn khut khata dawp puma kisei ahi. Hichehi Sabbath ahung lut til tila lamtuonna le thiensuona kin ahi.(Athu chu Tauna bu haw ah aume). Kiddush kichai phaatle khut kisawpa anthieng (festive meals) kine a, Thangvahna la kisaa kichai ji ahi.

7.Jingkah kin chu taukhawmna in kipan intin, hiche tauna ahin "belap tauna" (additional service) aki mange. Taukhawmna akichai phaatle Kiddush kiseia anthieng anichanna kine ah ahi. Sun kaikhawmna a jong Torah simna aume.

8. Sabbath nia anthieng thumvei neh tei ding thupieh ahi.

9. Sabbath kichaina dingin Nilhah Tauna aum kitin, hiche ahin nidanga nilhah-tauna chungvumah "belap-tauna" phabep apang kitin ahi. Chejoule Havdala (Sabbath le nidang khenna), ju (lengpitwi) khawn dop kawma kimanga , Sabbath kilhadoh ahi.

10. Thil siem(thah) kiti mawng mawng chu Sabbath nia Juda mi khatin abawl ding/asiem ding phal ahi
puoi.

11.Sabbath nia bawl ding kijahda haw chu itobang natoh/kin ham ti kichieh taha heetna dinga khuolchil angaijin ahi. Sabbath nia bawl thienglou natoh jaatchuom chuom 39 aumin hichu Mishma bu’a Tractate Sabbath bung 7 na ah akisun’e.

l2. Sabbath nia dinga kikhap natoh (vetsahna)phabep - Judate Sabbath chu itobang mawng han ti hettheina dingin - veu hite:- lekhajih, bu huon le changlhah kan; gari (motor) a vahle, sabbath nia ngaichat hilou thilkeu (sum/paisa, sumbawm, kolom, pencil, tumgingthei lasahna thil haw,) chawilr chulr mei hal le mei thamit le adang dang.

13. Sabbath nia hi mi jousien Torah asim ding dawl ahi, adieh a nikhuo danga Torah simna ding phaat nei theilou miho adingin akhawhcheh in ahi.



PHAT LE NIKHUO THIENGHO



SUHTHIENGA UM PHAAT LE NIKHUO HAW.
(The Sanctified Times).

1. Kum khat sunga nit dinga Torah sei dungjuia kisuthieng Phaat le Nikhuo phabep aumin chechu Judate adinga khawhtah’a nit le jui ngai ahi; chehaw chu :- Pesah (Kalchuh Kut); Shavuot (Hapta/Gamasa Kut) chule Succot (Lhambuh Kut) ahiuvin, hiche kut thum bana hin Rosh Hashana le Yom Kippur jong aumnalaije.

2. Sabbath nia bangin hiche kut nikhuo haw a jong hin natoh ding aki jahnuom puoi. Ahi'nla, Yom Kippur tailou nikhuo dang haw ahin vaang anikhuoa neh ding bu huon aki phale. Hiche Daan haw chu asuh- asah atamin, phatea hmggeel det deta sim le vet angaije.

3. Pesach hi Nisan lha ni 15 nia kuona ni 21 chan-gei, ni 7 sung kimang ahi. Hiche Kut hi Egypt gama suoh channa akuona ei kilhatdohnau geldohna le lopna a kimang ahi. Akipatni le akichai ni a hi Khawppi Thieng bawl ding ti thu Torah ah akiseije. Achunglama kisei bang khun hiche nikhuo teni a natoh ding phal ahi puoi. Akah lah nikhuo haw chu 'kut kehkhat' (semi festive days) ahiuvin, Khol Hamoed akitii.

4. Pesach sungin Hametz (chol-jaona) neh athieng puo'n, chola kuona phatchuomna muding jong aki jahnuom puoi. Chol kiti chu buchang ham muchi - chang ham kidie puom’a kisiem ahiin, chetobang chol kisiem theina pou chu ipi hitajongle Pesach sunga Juda In khata aum ding ahi pum. [Hiche buchang ham muchi chang ham haw chu twi laha minute 18 sung aki diea ahile ahung muon/pawm in chol asuoh jitai tiin Halacha'n aseije]

5. Halacha a kisei dungjui taha kisiem, chol sawlou changlhah --’Matza' kiti chu Pesach sungsea kine ji ahi. .

6."Pesach-Ann" neh masat pen chu anikhatni (Nisan 14)ni1hah nilhum joua kine ahi. Hichu "Seder" akitiin, loupi tahle lul taha kisiem/kiguonga, Egypta kuona pawtdolma thusim kiseija, tauna le thangvahna sei puma Matza (cho] sawlou chaanglhah) le Maror (anche-kha) kime jii ahi. Seder thu chu Hagada of Pesach kiti lekhabu ahkimtah in aki seije.

7. Shavuot chu Nisan 16 akuona sima ni 49 channi a kimang ahi. Hiche Kut hi ni khat bou kimanga ahi; Sinai muola/lhaanga Torah imuu lopna/kipahnaa kimang hi.

8. Succot (Lhaambuh) hin Egypta kuona ihung pawtdoh jouva gamthip gama ivahvai sunguva ichennao 'buh' chu ei geeldoh sah ahi. Hiche Kut hi Ni 7 akimangin; ani 8 channi jong chu chawlduona in akimangin, Shmini Atzaret aki tie. A kah-lah nikhuo haw chu Pesacha bangin Chol Hamoed (kut keh-khat) ahiuve.

9. Succot ni 7 sung hin Lhaambuh sunga akichengin, aki ne-in, aki dawn in chule ahitheile gieh jong aki gieh jie. Lhambuh inchung chu thingna akikhu in, hiche thingna chu lei chunga keh thingkung akuona kisatlha ahi.

l0.Succot laija tauna jousie (Sabbath ni tailou) ah theiga le thingna jatchuom chuom ki kaan- khawm aki chawi jiin,‘ chehaw chu :— Ethrog (sehchaang ga), Lulav (lusu bah), Hadas (myrtle bah) chule Arava (huisum bah) ahiuve. Ethrog khu khut khata kichawia, adang thum haw khu lom khata kikaan khawma khut langkhata kichawi ahi. {Thil 4 hawhi dihtah le phatea isuhtuo phaat tiengle thangvahna kiseija tauna kinei ahi}.

11.Succot ni 8 chan ni chu Shmini Atzeret tiin aki minvaw'i. Khawppi-thieng ni giet channi ahi. Hiche ni hile vaang Lhambuh le Lulav aki mangcha tapuoi. Israel gamsunga dingin Simchat Torah (kum khat sunga dinga Torah sim chaina ni) ahiin, hiche ni mama ahi kum khat dinga Torah simna abul kipan ahi. Kipah thanuoma Torah scroll ki lampi jii ahi.

12. Lhathah ni dihtah aki heetchet theilou jiehin Israel gam-paama umhaw adingin Khawppi Thieng jousie ah, mithiem hawn, ni khat khat ana pieh beuvin ahi. Hiche ni khat kibelap hi "Yom Tov Shmini shel Galuyot" aki tie. Hichu 'Gam paama kipah nikhuo Nini channa' tina ahi. Hijiehchun gam paama umhaw adingin Ni kibelappa jong hi Nithienga sim ahiin, natoh phallou ahi. Ni kibelap haw: (i) Pesach - Akipatna Nini chule ni 7 le ni 8 channi; (ii) Shavuot - Ni ni. (iii) Succot - akipatna Nini chule ni 8 le ni 9 channi.{Gampaama nit dinga kipie Kut nikhuo haw ahiuve}

I3. Rosh Hashana (Kum-thah) vaang Israel gamsung hihenlang gam paamlam hijongle ni 2 sung aki mang chieh’e. Hichu Tishrei lha ni l nile ni 2 nia kimang ahi. Hiche nikhuo teni hi lhagao lama eima kikhuolchilna le lungna-chim taha tauna nikhuo ahi. Kut danga bangin Rosh Hashana ni jongle na aki tong puoi.

14. Rosh Hashana laile tau petteng sumkawn (Kelnguoi-chal ki’a kisiem) aki mut jie. Miching-mithiem haw'n phatea aguoltuoh’u mutdaan/lakai dungjuia kimut sumkawn gin chu mi jousie'n ajah chieh tei tei diuva ngeh/thupieh ahi.

15. Yom Kippur (Kithawidam nikhuo) hi Tishrei lha ni 10 nia kimang ahi. Hiche nihi anngawl ni ahiin, lungheija, kisiha kithawina ni ahi. Hiche ni hi Shabat Shabbaton (thiengsela kichawlduo ni) tiin jong aki minvaw e. Sabbath dang mabangin hiche ni jong hin na akitong puoi. Sun nilhuma taanglou hiela ki-tau nilhum ahi. Hiche ni hi Tishrei 9 nilhum masangjep (minute ijat ham vaat nalaija) kipan ahiin, Akipatna in tauna kin khat akimangin, hichu "Kol Nidrei" akitii. Tishrei 10 nilhah khawjin phaatle "Neilah" kiti tanma kin dang khat akimang kitin, hitichun Yom Kippur chu akichaije.

16. Yom Kippur nia dinga hi Anngawl keuseh hilouva Nupa kitimatna, kisilthien chule `savun keengkoh sie haw jong phallou ahive.

17. Natoh lou nile Khoppi Thieng bawlna ding nikhuo tia Torah a kipie masang lama kisei haw bana hin Torah thiem haw'n kipahna nikhuo dinga ana guon bou - Chanukah le Purim aum nalaiin, hicheng chung- vuma jong chun "Yom Ha'Atzmaut" le "Yom Yerushalayim" jong kipahna nikhuoa man dingin tukhanga Chief Rabbinate in thupieh anei uve.

l8. Chanukah hi kum tamtah masanga Hellenist thunuoia chotbeha ina umnaua kuona suochaatna ichannau geldohna le kipana nikhuo a kimang ahi. Hichehi Kislev ni 25 akuona ni giet sung kimanga ahi Akipatni nilhah le insuon ah chule Synagogue sungah thaumei (candle) khat chieh aki vah pan in, Nini channi le thatunei ni, hitichun nisie in thaumei khat khat aki detbe in ni giet lhirmi le thaumei giet akivah in ahi. Chanukah thudawla thil-kidang (miracle) um haw chu ahitheichana mi jousie hetsahna ahitheina ding geelna in thaumei kivah chu paama kuona aki hamu theina peen ding mun khatah aki tung jiin ahi

19. Purim chu Persia leengpa, Ahasuerus leengchan laija kidang taha Judate thina akucna ahuoidohnau geldohna le lopna ahi. Hiche nikhuo chu Adar 14 ni ahin, Jerusalema vaang Adar 15 niin akimange. Hiche ni hin Esther lekhabu akisimin, an tuitah in akine in guollepai kawma nehthei jaat ni aki kipie tuo jie. Chule chaga-gentheite adingin stun-le-pai thilkeu dang dang aki pie khawmjie.

20. Yom Ha’Atzmaut (Independence Day) : Israel gam sunga Judate chamlhatna ni lopna/kipana nikhuo ahi. Hiche ni hin Judate’n Pachanna anung mu kit tauvin, gamtina ana vaitham Judate chu apu- apau gam lcisieta ahung kinungle nading uvin Israel gam lutna kotpi chu aki hong tai. Hiche ni hi tauna a kimanchahna dingin Chief Rabbinate in a namdet ta'n ahi.

21.Yom Yemshalayim (Jerusalem Day): 1967 kmn , June lhaa ana kisat Six-Day War; melma khuta - kuona Jerusalem khawpi (Old City of Jerusalem) huhdohna ni chule thachimit dinga umsa Judate'n gaaljawna achannau ni ahiin, hiche ni jonghi Chief Rabbinate in tauna le kipahna nasa taha man dingin anamdet ta'n ahi.

22. Japi’n anit nikhuo dang 2 aum nalain, hiche haw chu - Shevet 15 chule Lag B’Omer ahiuve. (a) Shevat 15 ni hin theiga jat chuom chuom, adiehin Israel gamsunga kimu haw nelma aki neiin; (b) Lag B’Omer chu Pesach le Shavuot kikah, Iyar 18 ni ahiin, Pesach akuona kisim Omer chu 33 alhinni ahi. Hiche nikhuo hi Rabbi Shimon bar Yochai thina ni chule Rabbi Akiva seijui haw thina akuona a hoidaw nau geldohna phaat ahi.

23.Torah a "An-ngawlni" tia kipie Yom Kippur simlou in anngawlna nikhuo dang 5 (nga) aum nalaije: Hiche an-ngawlni 5 haw chu :—
  1. Tevet 10 ni hin Jerusalema Temple masa (khatna) umlaiin melme haw'n Jerusalem khopi chu ahin um kimvel pan nm ahi. (ii Kings 25 le Jeremiah 52 simin). Hiche nikhuo nit toh kilhona leisiet gallien 2 naa Naziten ahinkhuou ana suhmang pieh uh Juda mi million gup haw jong geldohna nei ding tiin tu khanga Chief Rabbinate in thupieh aneiin ahi.
  2. Tammuz 17 ni hin Babylon lengpa Nebuchadnezer in Jerusalem kulpi chu ahin suchim pan tai !! Hichu Temple masa (khatna) din lai ahi, Temple nina jong chu hiche ni (Tammuz 17) mama hin Roman gaallamkai Titus in ana suchim kitiu ahi.
  3. Av 9: Hiche nia an-ngawl hi akhawh daan Yom Kippur ni toh akilou in ahi. Natoh ding kikhaam keuseh hilouvin Jerusalem Temple sietna Pul-Douna akinei in ahi. Av 8 nilhum masang jep akuon in an aki ngawl panin Av 9 ni nisa lhum jou khojin chan-geijin aki ngawle. Anngawlni nidang 4 haw ahinvaang ni suoh apat nilhum chan geiin bou akingawle.
  4. Tzom Gedaliah - Tishrei 3: Temple masa siet jou nunga Babylon te'n gam-vaipuo (Governor) a akoi pau, David leeng phungguia anuntmg peen hita - Gedaliah ben Ahikam chu mi khutlumin athiin hichu sunna a an kingawl ahi
  5. Ta’anit Esther : (Esther an-ngawl) geldohna in Adar 13 niin an aki ngawle. Leengpa indan sunga luttheina ding phalna athum laija a an-ngawl chu geldohna ahi. (Purim bung ven) Hiche achunga kipie an-ngawlni haw ahin anikhuo adinga kisiem chuom tauna haw akimange. Hiche tauna haw chu Tauna Bu (Siddur) ah aki khum suoh e. Torah le Thiemgau lekhabu haw jong ani khuo adinga kiguong Bung le Chaang haw aki sime.


JUDATE KILAWIKHAWMNA

JUDATE KILAWIKHAWMNA
(Jewish Community)

1. Juda mi khat chu Israel gamsunga cheeng dinga ngeh/thupieh ahi. Hiche gam hi leisiet gam dang jousie laha kuona Pathienin Adeilhen, Ama toh aki homhat theina diuva Amite cherma dinga Aguon, Gam-Thieng (Holy Land) chu ahi.

2. Israel gamsunga cheen chu Thupieh dang jousie toh alutdaan kibanga ahi. Hiche gam dalhaa gam chuom danga cheen chu Milim-hou tobanga kigeel ahi.

3. Thupieh dang khat suh bulhitna ding ham, ahiloule tahsa lam le lhagao lam dinga bawllouva phamaw/ bawllou theilou khat jieh hilouva Israel gam dalhaha nungsim phal ahi puoi.

4. Juda pasal pilhing sawmkhat lhinga umlouna khawmun ahiloule kilawikhawmna a cheen ding jong phal ahi puoi.

5. Torah scroll umlouna mun, chule Torah sim/jilna dingle tauna ding mun atumbeha umlouna muna cheen jong phal ahi puoi.

6. Hou daan dungjuia kisilthierlgna (Mikveh) umlouna khuo/ muna cheen ding phal ahi puoi.

7. Kosher food (mihiem dinga heh thieng) neh-le-chah umtheilomma muna cheen phal ahi puoi.

8.Thiempu (physician), Cheap-tan thiem (Mohel) chule Daan thiem (Dan ledoh thiem) haw umlouna khuoa chen ding phal ahi puoi.

9. Sabbath nia thilkeu puohle/chawile theina sung melchihna gamgi (boundary) khaogui kijan hi Judate chenna khuo jousea nei chieh dinga lawm ahi.

10. Kulpia ki-um khuo le veenga kelkot (gate) phung jousiea Mezuzah tah chieh ding ahi.

11. Juda mi kiloikhawmna jousiea mihiemte damtheina dinga ngaichat haw mutheina dingle tahsa le neh-le-chah suh thien jing ding hi khawh taha gelcheh angaije.

JUDA INN

JUDA INN
(The Jewish House)

1. Juda mi khat cheenna Inn chu a Inn le Indan sung jousie kisuthieng ahi ti heetna dingle Pathien veenbitna nuoia kikawi ahi tai ti heetna dinga kotphung jousie a Mezuzah tah angaije.

2. Mezuzah kiti chu lekhapheeng neucha khat kijiela, asunga Torah thu kisun ahi.: Deutoronomy 6: 4 - 9 chule Deutoronomy 11: 13-21, hiche bung teni hi kisunah ahi. Hiche Torah bimg haw hi Mezuzah siem ding daan thudawla thupieh haw kisutna ahiuve.

3. Mezuzah chu lekhapuon chuombeh (special) chunga jihdaan chuombeh’a (Torah kijihna lekha le akijih daan toh kibang) a kijih ahi. Lekha sutna (printing press) a kitat ham, ahiloule alim kila (photograph) jong thienglou ahi.

4. Mezuzah chu insung lutna jietlam pang kotbienga kibeh ahi; kot saan lam mun thuma hop mun ni chunga beh ding ahi; chule ibeh phaatle patthei-buohna tauna kiseiji ahi.

5. Phaat sawttah cheenna ding (khawsahna ding) In jousie, kotbienga Mezuzah tah suohkei angaiin ahi.

6. In jousie a Tauna a manchah ding Tauna-Bu haw chule sim jing dinga Lekhabu Thieng haw koi jing angaije.

7. A khoh phaat phaata Succa (Lhambuh) sah jieng theina dinga succa sahna ding mun phatea geltuoh masatna chujou tiengle bou Inn sah ding aphai.

8. Sa le Bawngnawi (Bawngnawia kisiem nehthei thil jousie) nehnaa kimangcha um-le-beel le manchah dang dang kitongkha louva achuom chuoma sawptheina dinga kuong-sawp-mun (sink) ni koi angaije.

9. Inn isah phaat tiengle ahithei chana inpaama kuona insung akimu lou theina ding geltuoh a sah ding aphai.

10. Sabbath le Kut nikhuo hawa thaumei vah leh thamit thienglou ahi phaat tienga manchah dinga thaomei achama vah a achama that thei "Sabbath Clock" intina kawi chieh ding aphai.

11. Innveel dunga um kawkhuh chule inchung hihen insung hihen, hawikuom mun hijongle mihiem ga lhahmangna thei mun jousie dettah a thaw getkhum angaije. Thaw chu metre khat saanga niemjaw lou ding, chule mihiem alhah ham alhuh hama ana nangjou dinga detdou ahi angaije. Ahithei chana invel dunga mihiem hinkhuo dinga tijat um, kisuhkhahna thei mun umsah lou aphai.

JUDA INSUNG-MI/INKUO


JUDA INSUNG-MI/INKUO
(The Jewish Family)

1. Juda inkuo khat hinkhuo kingapna bulpi chu thienthouna ahi. Thienthouna kiti chu thil athieng leh abuoh khen thiemna ahi.

2. Pasal khat dinga ajinu tailou numei dang, nungah hijieng jongle, nupa kitimat banga kitimatpi ham tahsa paamlam kitohkhah jieng jong phallou ahi.

3. Juda pasal jousien suon-le-pah anei theina diuva ji anei chieh’u angaije. Cha neisa hita jongle pasal khat chu ji beija aum den ding ahi puoi.

4. Cha-lukim hing (chapa le chanu neita) mi khat chun "sun-le-pah hin nai unlang" ti thupieh chu asubulhing tan ahi.

5.Mi khatin aki chenpitheilou, timat jong akitimat pi theilou mi chu anuoia kipie haw hi ahiove:- Midang ji; ama Nu; anunaw (apa ji thah); a suopinu (a nunaw cha hijongle); ama Chanu; ama tunu; atusawn; ama Ninu; anungah (apangah jinu); amou (achapa jinu); asuopipa jinu; ajinu chanu; ajinu tunu; aji tusawn; ajinu suopinu (aji damsunga); ajinu nu; achapapa mounug achanunu mounu api; api Nu.

6. A chunga kipie numei haw lah’a khat pen pen ham, numei ji neilou ham, ahiloule a dawngmanu ham hijongle munthip khata amani changseh guhthima aum khawm diu phal ahi puoi. Mi khat chu anu apa tovaang hawilai ajong aumkhawm thei uve. Pasal le pasal kitimat jong phallou ahi.

7. Pasal khat le numei khat kitimatna diuva kiphal phaat chu akicheen jou tieng’u le bou ahi. Hiche phat jienga jong chu Juda pasal khat chu ama tahsa nopna (passions) aki thujaw sah ding ahi puoi; ijieh inem itile ama chu sahiem (ganhing) ahi puoi ahi.

8. Nupa hinkhuo adinga khawh le pawimaw peen chu kijatuona le ki ngailutna ahi. Ki panpi tuo ding; ima jousiea deidaan le lunggeel ki dohtuoa ki hetthiem tuo ding ahi.

9. Numei khat angainaa athienlou peet (Nidah ahi pet) a tohkhah pi phal ahi puoi (tahsa pawlam hijieng jongle). Hichechu nupa kahajong phal ahi dieh puoi.

10. Numei chu a thienlou kipatna kuona ni nga (5) jouva simpata ni 7 (sagi) alhin phatle Halakha dungjui kisilna (Mikveh) anei ding, chejou tiengle chun bou ajipa kawma lut thei ding ahi.

11. Thienlouna akuona kisuhthienna Daan (Nidah Laws) atam lheh jiengin, hijieh achu phatechaa jui bulhin thena dinga hiche Daan hawhi gut tah le lunglut tah’a sima heetchil ding aphai. Pasal in pasal kawma asima chule numeiin numei kawma asim ding ahi. Tahsa pienphunga haatmawna anei utoh, chapang olna a kin khawh tamtah anei utoh ahile numei chu bawlding-thupieh (positive commandments) atamjaw akuonin aki awndoh sah un ahi. Ahi'nla chutia kingehlou thupieh haw tailou thupieh dang vaang, abawl’u angai thouve.

13. Phaattum neija bawl ding Thupieh phabep aumin, chehaw vaang chu numei hawn jong abawl tei ding dawlu ahi. {Hitobang thupieh haw chu itobang ham ti chu awlsei tao hite}

14. Mi-pa khat chun achate hil ngai jousie ahil ding dawl ahi'n, chena achu minu ten hataha aki thuopi diu angaije. Chapang vaang chu Oja (teacher) khatin jong ahil thei ahi nai. Ko'n hil tajongle minu-mipa ten umchan pha le hawi chu insunga achateu amusah diuva kilawm ahi.

15. Pasal chapang kum 13 alhin masang chule Numei chapang kum 12 alhin masanga thupieh ajui phat le jui phatlou chu apa mawpuohna ahi. Hiche kum haw hi ahin khel phaat ule vaang mi-pilhing a gel ahi tauve; hijieng jongle anu lehpa thu angai nahlai uva ahile anu le pa’n lamdih a apui jing uh aphai.

16. Nu-le-Pa jabawl ding tihi thupieh laha akhawh pen lawi khat ahi; ajiehchu akhang khanga hung kipie sawn ding pu-chawn pachawn Daan jousie hiche thupieh akuona a hung kipan doh ahiuve.

17. Nu le Pa chu iti kijabawla ham ? Nih le puon chule neh le chah suhtuo pieh ding, chule aihaangpi a angaichaat jousieu hawlkhawm pieh ding ahi. Khut-daw louva na bawl angai jongle na bawl tei ding ahi.

18. Achunga kiseisa toh kilhonin nu le pa jabawlna chu hitia vetsah ding ahi:- na umna muna ahung lut ule na dindoh ding, ama haw touna (touna chuom nei ahiuleh) a na tou lou ding; ha nielkal lou ding, itinama jongle amin uva na kou lou ding, ahin phaw nau le tamnau jong thipbcha na thuoh ding, itinama jongle na jumsuo theilou ding ahi.

19. Nu le pa'n jong acha teu chu avum-avaala puohgih a puoh sah lou diu ahi. Puohgih akuona lunghaan hung uma, hiche chun chapang chu lamdih akuona apotmang sah thei ahi.

20. Mi jousie'n a uteu; anunaw-apa naw chule api apu teu jong ajabawl suoh kei diu ahi.


NEH DINGA THIENGHO


NEH DINGA THIENGHO
(Kosher Food).

1. Tahsa le lhagao suh-buoh louna ding le chidang-namdangte toh kiheetkah theina dingin Judate adinga neh thieng le thienglou sa/ganhing sekhenna daan khat akisiem in ahi.

2.Sa hihenlang chungleeng vacha hijongle athi (aki tha) masanga aphe themkhat atlhah a heh chu thil jeh/bawl-thienglou ahi. Hiche hi Juda mi hiloute adingin jong aki jahnuom dieh puoi. Ajiehchu Noah chate dinga kipie thupieh sagi laha chu panga ahi tai. Hinsiet/Nusietna ahijieha ki jahda ah ahi.

3. Thisan mawng mawng neh thienglou ahi. Hiche khapna/khamna hi Torah sungah vel tamtah akiseijin ahi, chule ahilchetna jong aki pei: "Ajiehchu phe-le-vou adinga hinna le damna chu Thisana um ahi, chule na lhagaovu thawidamna dinga maichaam chunga ka pieh nahi tauve" (Leviticus 17:11). "Hinna lha chu phe toh na nehkhawm theilou ding ahi.

4. Sathjeng chtmga joug neh dinga thienglou lai aum kitin hichu "Chailev" aki tiin, ataha tah thao lhang chikhat ahi.Chujongle malpia um thagui jaat khat "Gid Hanasheh" kiti neh thieng-1ou khat aum kitne. Sathieng hijongle meh masanga ma kisei athienglou lai teni chu paidoh masat angaije.

5. Neh dinga thieng ahi tia Deutoronomy a kipie haw tailou adang sie vaang chu nehda jieng ding ahi. Deuteronomy 14:3-6 sunga kisei sa haw laha Bawng, Kelnguoi, Kelcha chule Sakhi tailou sa dang asei haw khu achi/ajat tamtah tah um ahiuvin, hawipen khu athienga chu hija ham ti hetchetna umlou ahile nehda mai aphai.

6. Leviticus 11 naa kisei vacha (lhaving nei) haw jong khu kichieh taha het theilou lawi atamin, hijieha chu "puchawn-pachawna kuona athienga kine ahi" tia kichehtaha ihet haw bou chu neh dingin aphai.

7. Sa hihenlang vacha hijongle Daan dungjuia kisuthieng manchah manga Daan dungjuia kithat tailou chu neh thienglou ahi.

8. Daan dungjuia kithat jong athi jou hung tiengle phatea asa chung khuol tuoha nuolna thei itobang um am tia khuolchil angai nalaije. Nuolna thei "Trefa" kiti jaat tamtah aumin, nuolna thei mun khat auma ahile neh dinga thienglou ahi jiengin ahi.

9. Sathieng/vathieng hijongle neh masanga chituia die-a aphe laha naat/beh thisan jousie suhthieng masat angaije, chi lhah masanga sa chu phatea sawp thieng sela aneemna dinga pung kehkhat bang twi laha die kit ding ahi. Chujou tieng sawp phat kit ding chule chi lhah ding, chi chu buong behseh lou, amal khou thim hile aphai. Kininglhing taha/itcha lou hiela chi lhah a mun kin thim, a thisan luonlhah theina ding muna pung khat tobang koiding ahi. Hichejou tiengle chun phatea chi chu sawp thienga huon thei ahi tai.

10. Gaw-min/Hai-min thaw ding sa vaang chi saw masat angai puoi; Gaw masang le gaw jou nunga phatea tuia isawp le apha theijin ahi.

11. Sa-thin chu adung-avaia at/sem neel masah a chujou tiengle huon masanga meia sah ding ahi.

12. Sa Lung jong athin banga chu adung avaia atneela chujou phaatle chi saw ding ahi.

13. Nga chu phulip le lha aneija ahile neh thieng ahi; chutiengle sa banga phuisapa tha angai puo'n chule chitwi’a suhthieng masat jong angai puoi.

14. A awia kithol gul le adang chule lung -le-khau le ganhing neu hawhi neh lou ding ahi. Anche-louhing le thei (theiga) haw heh masanga lung um am tia phatea khuolcihila jen thieng masat angaije.

15. Neh dinga thienglou vacha chu atui (eggs) jong meh thieng diehlou ahi.

16. Ahtui sunga thisan aum leh neh dinga thienglou ahitai. Ahgil/ahbawm khata anu le achal umkhawmna akuona kisiem ahtui chu asunga thisan aum leh neh thienglou ahi, Israel gamsunga vaang ahpi le ahchal achuom chuomin aki loi sah un, ahtui sunga thisan um jongle athisan in atohkhahna muh bou chu paimanga adang sie vaang neh thei ahi tai. Rabbi lawikhat invaang hiche jong chu heh thienglou ahi atiuve.

17. Sa thienglou noitwi jong a thienglou ahiin, dawn lou ding ahi.

18. Rabbi khat ahiloule Rabbinical Council in a-ngansie mi khatin phatea a vetdih lou Cheese (bawngnawi khal) neh lou ding ahi.

19. Sa le noitwi nehkhawm ngai ahi puoi; huon jong huon khawm lou ding ahiin, chule hiche teni ki huonkhawma kuonna chu imacha phatchuomna jong lah ding ahi puoi. Sa neh jou nunga bawngnawi dawima dinga itihchan ngah/khongai ngai am, ahiloule bavmgnawi jaona an neh jou nunga ichan geija sa neh thei ham ti thudawla hin chawndaan le lunggel kibanglou tamtah aumin ahi. Lhaangpia mi tamjaw'n ajui chu pung 6 (gup) ngah ding ahi. Bawngnawi dawn jouva sa neh masanga khut sawpthienga kam khuo lawi aumuve. Chukitle bawngnawi dawn jou pung kehkhat nunga sa nethei lawi jong aum kitne.

20. Bawngnawi leh Sa adinga um-le-bel, lheng/kuong chule khawn haw achuom chuoma noi ding ahiin, chule chehaw chu koi jong koi khawm lou ding ahi. Ahitheichana sawp jong mum chuom chuoma sawp ding ahi. Chehawchu aki hetkheina dinga phatea melchihna jong umsah aphai.

2l. Hetlou kaha sakuong le bawngnawi kuong ana kichawhal khah a ahile asunga um an haw chu thieng nalai em ti Rabbi khat doh angaiin ahi. Ana kihuontha tah-a ahile akihuonna bel kisan chu thieng em, thieng hih em ti dohchet ngai ahi tai.

22. Hichebang maa chu anthieng khatle abuoh khat ana kichawhal khah-a ahile ipi law ding ham tichu Rabbi thiem khat doh angaije.

23. Tahsa adinga thil tijat-um suoh theina ahijiehin Sa le Nga hi nehtha lou aphai. An nelma khata same le ngame nehkhawm dinga aum tah jongle khat johsang heh jou phat le aukuong sawp thienga khut sawp thienga chule kam jong khuoa chutiengle bou khat johpa chu me ding ahi.

24. Lengpitwia kisiem ju hihenlang dawnthei dang danga hijongle Juda hilou midang siem chu dawnlou in aphai. Hichebang chun bawngnawi jong Juda hilou midang khat lhawh chu dawn lou ding ahi. Koitobang mi lawikhat hiche bawngnawi chu athieng maw puoi tilawi aum uve.

25. Bu jong midang (Juda hilou) khat huon chu thiehglou ahi. Hiche thudawl hivaang phatea Rabbi thiem khat doh aphai.

26. Um-1e-beel le manchah dang dang haw iti ham khata thilbuoh khat toh ana kitohkhah a ahile mithiem khat daan dungjuia suh thien sah kit theina lampi aume.

27. Thih ham, hai (glass) ham ahiloule plastic thila kisiem, bu-huon-inn(kitchen) a manchah thil haw Juda hilou midanga kuona kichaw chu man masanga Mikveh a tui lutsah angaije; hichu Halakha thupieh suh bulhitna ahi.

28. Israel gam lei chunga keh neh-le-chah haw thu ineh masanga neihop/hopsawm pieh masat angaije.

29. Thei, aga tila pata kum thum sunga ga chu "Orla" akitiin, hiche Orla chu heh thieng ahipuon, chule hiche akuona phatchuomna lah/mu jong phal ahi puoi.

30. Kashrut (Neh thieng le thienglou) thudawla hi chingthei tah’a umjing angaije. Iti ham khatna ginlelna ineia ahile kichalou hiela khuolchil jieng ding ahi.



Saturday, April 9, 2011

TAHSA THIENNA

TAHSA THIENNA
(The Sanctity of the Body).

1. Torah thupieh - "Nang haw na Thienthou diu ahi" ti dungjuia Juda mi khat chun a tahsa asuh thienga, thieng seela akoi jing angaije.

2.Torah in Pathien le Amite kaha kihetiuona (melchihna) dinga apich athupieh khat aumin, hichechu - Juda mi khat tahsa chu athieng ahi ti heetna dinga kipie hi. Hiche melchihna chu "Cheeptan" (circumcision) akitii.

3. Cheeptanna ah bawlding/toh ding thum aumin:-
(a) Pasal jamaw amuh bawh tuom avun tanlhah ding;
(b) Avun seh hilouva aduol/adida sie jong phatea khiet thieng seel ding;
(c) Avun kitanna amabe a thisan sawp thieng seel ding (anatsiet louna dinga).

4. Mi-pa khatin achapa apieni akuona ni giet lhinni le acheep atan pieh ding ahi. Juda mi cheeptana pang (Mohel) jong aguoi theiin, hi'nla a cha neipa mina bou kitan ding ahi.

5.Chapang khat chu adamtheina/hiselna (health) aphat lou jieha cheeptan chu tijat - um ahile cheeptan phat/nikhuo chu vohchuon thei ahi. Ahi'n, hichu mithiem haw (physician) phatsahna a bou bawl ding ahi.

6.Cheeptanna kin chu Ju (lengpitwi) khawn khat chunga phatthei buoh/thangvahna sei toh kilhawna bawl ding ahi. A lhawm pena pasal pilhing sawmkhat beh in auop angaije.

7. Levi hilou, Juda mi khat chun a cha pieng masa pen ( pasal ahile a pien jou ni 30 lhinni le Lhatdohna asiem angaije. Hichea dinga chu dangka (silver) gram 3 1/5(thum le hop-nga hop khat) thiempupa apieh angaije. Hiche kin chu "Pidyon Habcn" akitii.

8. Pasal chapang kum 13 alhinni apat nisieh’a (Sabbath Ie Kut haw tailou) Tefillin akivei dinga thupieh ahi. Mezuzah banga Tefillin jong hi Pathien geldoh jingna, tahsa (le lungsung le khut sawp) suhthienna melchihna khat ahi.

9. Tefillin kiti chu 'sathieng' vun’a kisiem, ning 4 neia beem, bawm neucha khat ahiin, asunga chu lekhapheng khata Exodus 13:1-10, Exodus 13:11-16; Deutoronomy 6:4-9 chule Deutoronomy 11:13-21 hawhi kisuna ki khumlut ahi.

10. Tefillin thudawla thupieh haw kisutna achunga kisei Bible chaang haw khu Torah tobanga savun-lekhaphenga kisun ahi.

11. Bible chaanghaw kisutna lekhapheng kikhumna bawm kingahna (ataw) peh-a chun khaokuola kisiem ahawm (abil) khat aumin hichechu akhao thunna ahiin, hiche savun khao chu ahi Tefillin kiti achu. Abawm, atawpheeng chule akhau haw chu abawnin rong vawm akinu in, sathieng khat thagui a kikhui ahi.

12. Luchanga kop ding le khut/baana veiding achuom chuom ahi. Khuta vei dingpa bawm sunga chun sakhau khat aumin, hiche sunga chun Bible chaang kisun haw khu akikhumin ahi. Lu-a kop dingpa bawm sunga chun sakhau 4 aumin, achunga kisei Bible chang 4 haw khu khat chiehin aki khume. A bawm haw chu ning 4 neija beem ahiuve.

13. Luchanga kikop Tefillina abawm tuomna savuna chun lekhajem "Shin " akijih e. Jiet lam pang ah luchang thum nei "Shin" akijihin, chule veilam pangah luchang li nei "Shin" achuonge.

14. Tefillin siema ajih jong jih ding mi chun akipat tila kuona 'Tefillin siem ding kahi‘ ti lunggeel toh thuoa asiema ajih ding angaiin ahi; chule gentile mi ham ahiloule Juda mi hijongle tahsanna neilou mi khatin asiem chu athienga kisang theilou ahi.

15. Luchanga koppa chu mit teni kikah jawna, sam keena (hair line) chunga tou sah ding ahi; sam kelouna dehpang chunga tou lou ding ahi.

l6.Khut (baan) a kivei pa ehu liengkou le tongkawi kikah, khut veilam baan bula tou sah ding ahi. Koitobang veilcmg khatin vaang a jietlam baana avei thei ahinai.

17. Tefillin hi tahsa teh kitongkha a kivon ding ahi; tahsa vun teh Tefillin kah’a anang/adal umsah lou ding ahi.

18. Torah a kisei banga Tefillin ivei ding phaat leh phatthei buohna kisei ji ahi; amasaa khut/baana, chujoule luchanga kichai ahiin, phatthei-buohna jong achuom chuom ahi. Tefillin vei theina phat chu jingpi khuovah lhah akuona nisa lhum toh kah ahi. Angainain jingkah tauna ah akimange. {Av 9 ni, an-
ngawlni levaang sun na ajong akimange}

20. Juda mi pasal khata dingin puonsil ning 4 (li) a amongnel khai ding thupieh ahi. Hiche puonmngnel khai ding thu hi Numbers 15:37-41 akiseiin ahi. Torah a kisei mongnel mong dum (blue) chu deibanga aki mu jou1ou jiehin: akang/avaam akimange. Hitia hi Juda mi khat chun atahsa le apuonsil asuhthieng ahi.

21. Puon neelkai kisei chu angainaa taupet le kisil ji ahiin, chule sun nilhuma sangkhol nuoia ah ding, aneelkai mama khat aum kit’e.

22. Puonsil hihenlang sangkhol nuoi hile aneelkhaina ding kivut hawma hiche hawm sunga chu aneel haw chu kibaat ahi.

23. Hiche puon-mongnela siem ding patjang chu muija kheh ding angaije. Kheh tila pata Tzitzit ding ka kheh ahi ti lunggel puma kheh ding ahi.

24. Puon mongnela kimang patjang 4 (li) kiheltuo haw laha khat pen-pen atan aumle hiche mongnel chu athienglou ahi tai.

25. Tefillin vei le mongnel nei puon sil ding thudawl ah - hichehaw hi phaat tep neituma kibawl ahijich uvin numei haw vaang bawldingin ngeh ahipuove.

26. Juda mi chu atahsa kisuhliem ham kisuhsiet ding phal ahi puoi; ajieh chu ama hi Pathien lim/meel pua siem ahiin ahi. Chetobang thil bawl hi gentile haw laha atame; amahaw umchan chu vet-ton lou hiel ding ahi.

27. Tahsa chung hoilai hijongle jih pawl ding phal ahi puoi.

28. Puldouna jieha itahsa sutchen/jih pawl ahiloule timul/sam bawdoh jong phal ahi puoi.

29. Juda pasal khat dingin bienga keh sam chu samchem ham thil hiem dang khata vaw ding aki jahnuom puoi; ajiehchu 'tohkhah-thienglou mun' (forbidden area) ahijieh ahi. Hi'nla electric mulvawna ham ahiloule bahche (scissors) ham manga vaw vaang phal ahi nai

30. Bilkuol kehkhat jawn gei (bienggu) chan-geija sam vaw thieng hiel ding jong phal ahi puoi, bahche hijieng jongle vaw lou ding ahi. Hitia sam vaw chu "luchang kimvel" aki tiin, gentle haw chawndaan dei umlou tah khat ahi.

3l. Numei ading guna kisiem (numei von) a pasal akivon ding phal ahi puon, chule pasal vona numei akivon ding jong aki jahnuom dieh puoi.

32. Israel chanute chu hoithawna le kilelahna lungthim umlou hiela akivon diu, Khupbuh geija singa nih acheen lou diu, asangkhol banu jong tongkawi chung geija sing lou ding chule. Tawka chuol (trousers) jong aki cheen lou diu ahi.

33. Juda pasal khat chu aluchanga imacha kikhuh uva meter 2 (tawng 4) saanga gamla a chie louding
tihi chawndaan khat ahi.

34. Juda pasal khat chu aluchanga imacha kikhuh uva tauna aman ding chule phatthei buohna ima asei ding phal ahi puoi.

35. Numei jipa nei jousien lukhuh aki khu chieh diu ahi.

  © Blogger template 'A Click Apart' by Ourblogtemplates.com 2008

Back to TOP