Saturday, April 9, 2011

MIHIEM LEH KILOIKHAWMNA.

MIHIEM LEH KILOIKHAWMNA.
(Man and Society)

l. Lhagao lam le Hou-le-bieh thudawl ah Juda mi khat chun ngaichaat tamtah anei jiehin amite kiloikhawmna (community)a dettaha aki kaanbeh jing angaiin ahi; athil ngaichaat haw chu : Synagogue, Cheeptanna (Brit Milah), Bar Mitzvah (pasal chapang khatin kum 13 alhina mawpuohna aki saan patna lopna), Kichenna (Ji neina), Mithi vuina, Puldouna le adang dang ahi. Tauna le Phatthei buolma jousie mi tam (plural) adingin aki sieme, hichu - mimal phattheina chu japi phattheina a kingamah ahi ti heetsahna dinga kibawl ahi. Chejieh achu jawnni haatnia jong mi khat chu itinama jong le mipi-kiloikhawmna (community) a kuona aki paamse lou hiel ding ahi.

2. Thupieh haw kingahna bulpi (Inmun) khat chu 'hieng le kawm ngailut' ti hi ahi. Miching Hillel chun iti ngailut ding ham tichu hiti hin ana hilchienin ahi: "nangma adinga na deilou khat na guol napai chunga achuhna ding na bawl pieh lou hiel ding ahi". Hiche thupieh hin mi le mi kaha umchan ding jousie akaankhawm suoh hielin chule hiche hi Thupieh dang jousie kingapna bulpi ahiin ahi.

3. lsraelte kawma "Nangma naki ngailut banga na hieng nakawm jong na ngailut ding ahi " ti thupieh aki pieh banga chu Lutthahte kawma jong hiche Thupieh mama chu kipie ahi. (Leviticus 19).

4.Hiche ahin thupieh akichai puoi - mikhat chun midang khat ajabawla amusit lou hiel ding ahi - a mipa chu mi nunsie le milim hou ahilouleh.

5. Thilsiem jousie chunga lungnieng tah hiding, chule imacha chunga nunsiet kiti bawllou ding ahi. Gancha haw jieng jong lung genthei sah ding ahi puo'n," nangma'n na neh masanga na gan- cha na vah masat ding ahi" ti thupieh jong aume. Ahi'nla, mihiem khat damna dinga gancha kimangacha chu . nunsietna ahi puoi. e

6. Adieh-a Torah thiemhaw le thilpha bawlna lama guol kheel mihaw jabawlna nasatah pie dinga thupieh ihiuvin ahi.

7. Ei saanga tah/upa jaw jousie, Torah mithiem ahi dieh dieh ule, nasa taha jana pie dinga thupieh ihiuve.

8. Mi jousie'n a Rabbi le oja (teacher) jaana thudawl ah bat anei chieh e. Hichea abat chu anu le apa chunga abat saangin jong asaang jawi - ajiehchu I anu-apa chun hiche leisietna hi ahin puilut uh ahiin, a ojapu'n vaang leisiet hung lhung dinga apuilut ding ahi.

9. Japi natong dinga mipi'n a lhendoh mi khat chu japi phatna ding gelkhoh mi ahia ahile jabawlna i pieh chieh ding ahi.

10. Chaga-genthei haw sulungvaai louva angaichaatna lam jousieuva kithuopi jaw dinga mi jousie chihthei angaije. "Chaga-genthei chunga khawtuona neipa chun Vaana kuona khawtuona aki ’ saan ding ahi" Panpina pie pa chun nuihieuva apieh ding ahi. Natohna a atuong/alap jousie a kuona genthei kithuopina dinga hopsawm pieh ding ahi. Kithuopina (charity) thilpieh hin nasataha thahatna/thil bawltheina anei ahi - eiki lhatdohna ding ni hin lhunsah thei leuva tha-haatna nei dingin itahsan un ahi.

11.Damlou vil ding, ito bang ta'm tia chule lhamuonna thu seipi-a, angaichaatnauva kithuopia chulce adam lawina diuva taupieha lhamuon ding ti thupieh ineijun ahi. Damlou vea ichie phaat tieng ningkihal uma umlou hiel ding ahi.

l2. Mithi lhamnuol lama ga kilhonpi(adieh a mithi chu Torah thiem mi ahile) chu tohphatna loupi tah ahi. Mithi khat chu avui thei mi umlou bang ahikhah le Torah simlai kisan chawmkhat dalhah-a ga vui ding ahi.

13. Puldou laai mi khat chu ni sagi sung Inn akuona a pawtdoh lou ding ahi. Puldou thudawl ah Dan-le-muol jui ding tampi aumin, hiche haw chu puldou khat chun phatea ahetchil angaije. Puldou sung ni sagi sunga hi kivea kivil jing ding ahi.

14.Maljin haw insunga kouluta lhunsah dingle phatea jen dinga thupieh khohtah/poimaw tah aumin ahi, adieha maljin haw chu gamla taha kuona hung ahiu leh. Chetobang maljin haw chu ijaw chana angaichaat jousieu bawl pieh ding, chule amahaw akuona imacha lah lou ding ahi. Maljin haw chu Torah thiem mi ham ahiloule Inn neilou chaga-genthei ahiuva ahile thupieh chu akhau cheh nalaijin ahi.

15. Isuopi khat thina thei dinmuna um - twi a lhamang ham, midang khatin atha guot ham ahiloule natna khohtah-a na ham huhdohna ding chu itinama jongle kilepsan lou hiel ding ahi.

16. Juda mi khatin anatoh le athilbawl jousie chu Pathien Min loupina dingle vahchawina ding lungthim neia atoh le abawl ding ahi. Torah thiem mi chule Juda lamkai khat ahi dieh diehle aumchan-khanchan
phatmaw le hoimaw jieh-a Pathien Min asuhsiet khah ding kicha gieuva akiveen jing angaije.

17 .Sumkawlveina thudawla midang toh kihouna le thilbawlna jousiea thudihna le kitahna nei angai jinge, juohna lam le chohna lama kilhepna aum louna dinga chihthei jing angaije.

18. Itih1aija jong thudih sei dinga chihthei jing angaije. Na thusei chu adihtah hijieng jongle mi khat chu japi masanga na housieta na jumsuo lou hiel ding ahi. Thumanlou seia hou-lim thanghuoi phal ahi puo'n, sapsietna thu le thujamaw sei jong phal . ahi puoi.

19. Midang dinga tahsa natna theile nei-le-gou siet theina bawl khah louna dinga limkeuva kiveenphat jing ding ahi. ltiham khata suhsiet nanei tah-le ahithei chana na siemphat tei angaije. Japi thilkeu guh vaang siemphat thei ahi puoi.

20. Thilkeu kimansah nungpieh ding ti thupieh hi aneite hawldoh masat ding chutiengle anei dihtahpa mawng chu pieh ding tina ahi.

21. Juda chanpi mi khat kawma atuong (interest) uma sum batsah chu aki phal puoi. Hche hi U-cha kaha kingailutna aitiha aum jing theina dinga kibawl ahi. A pienpi suopi khat kawma kuona atuong aneh lou banga a Juda chanpi khat akuona jong aneh theilou ding ahi. Israel Bank haw'n atuong apieh uvaang phal ahi nai.

22. A neijin ajaw chana it louva panpi ngaite sum batsah ding ahi. Hiche hin mi genthei khat chu khut-daw louva ama-le-ama hung kitoudel theina ding lampi asiem pieh thei ahi.

23. Kinahna le kinielna jousiea thutan pieh ngaichaatna aumle Juda Daan (Halacha) dungjuia thu kitanna Inpi (court)a chie aphai. Kinahna thu jousiea khat kipaana chule khat daana dinga thu tan saangin Kichamna dei aum jawi.

  © Blogger template 'A Click Apart' by Ourblogtemplates.com 2008

Back to TOP